Nederlandse industrie wankelt en vertrekt, dit wil klimaatminister Hermans eraan doen

Het kabinet moet de energiekosten voor bedrijven fors verlagen, anders gaat de industrie eraan onderdoor. In één week sloten twee chemiebedrijven al hun deuren in Rotterdam. De reden: ze zijn simpelweg niet in staat om in Nederland geld te verdienen. "Het is twee voor twaalf, misschien al één voor twaalf", zegt een bezorgde minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Het gaat niet alleen over tienduizenden banen die verloren gaan en het financiële plaatje voor onze economische sector, maar ook over de onafhankelijkheid van Nederland. Het productieproces van 95 procent van wat men aanraakt, zoals een pen of een kopje koffie, begint namelijk in de chemische sector.

Hermans benadrukt de noodzaak om deze industrie in Nederland draaiende te houden. "Ook voor de onafhankelijkheid van Nederland. Of het nou verpakkingsmateriaal is, een pen of isolatiemateriaal, producten ervoor worden allemaal gemaakt in de chemische sector in Nederland."

Bedrijven vertrekken bij de vleet

En dat gaat dus de verkeerde kant op. Chemieconcern LyondellBasell liet dinsdag weten zijn fabriek met 160 werknemers op de Maasvlakte te sluiten. Volgens de onderneming is de beslissing een gevolg van de voortdurende druk op de winstgevendheid van de fabriek. Daarnaast maakte ook het bedrijf Tronox deze week bekend dat zijn Rotterdamse pigmentfabriek dichtgaat in verband met verslechterde marktomstandigheden. Die locatie is goed voor 240 voltijdbanen.

Als Nederland niet oppast, vertrekt het ene industriële bedrijf na het andere naar het buitenland. "Voor alle mensen die daar werken en elke dag hun bijdrage leveren, is dat ongelooflijk zuur. Onze economie kan niet zonder industrie", zegt Hermans. De oplossing: de elektriciteitskosten verlagen en het overvolle stroomnet ontlasten, zodat bedrijven weer winstgevend kunnen worden. "Deze bedrijven willen hier graag blijven."

Prijzen fors hoger in Nederland

De elektriciteitsprijzen zijn in Nederland flink hoger dan in omringende landen. Vergeleken met Duitsland en België liggen de prijzen 66 procent hoger. Maar dat is nog niet alles: Nederland heft ook extra CO2-belasting. "Het is allemaal opgestapeld, wat nu voor deze problemen zorgt."

Vorige week verscheen een onderzoek met beleidsopties voor het kabinet om de stijging van de elektriciteitskosten te dempen. "We kijken hoe deze opties in elkaar zitten en wat het financieel betekent. Dat moet binnen het kabinet goed gewogen worden", zegt Hermans.

Volgende maand een voorstel

De drie elementen die de elektriciteitskosten bepalen zijn energiebelasting, inkoopkosten van elektriciteit en de nettarieven, legt Hermans uit. "Ik kijk nu naar hoe we de stijging van de nettarieven kunnen dempen, voor zowel bedrijven als mensen thuis." Ze wil volgende maand met een voorstel komen.

Het probleem is gecompliceerder dan alleen de elektriciteitskosten verlagen, vervolgt de klimaatminister. "Het is ook het probleem met stikstof en de concurrentiepositie in de wereld. We hebben een overcapaciteit aan producten uit de chemie en staalsector. Die komen uit China en worden hier onder de kostprijs verkocht. Dat is moeilijk concurreren voor onze bedrijven."

Daarnaast heeft het kabinet het voornemen om per 2028 een heffing op plastic in te voeren. Tegelijkertijd wordt ook gewerkt een aan plasticnorm.

"Wat ik beloof, is dat ik vind dat in samenhang op al deze elementen een voorstel moet komen", zegt Hermans getergd. "Ik kan er nu niet één ding uithalen, daarvoor is het probleem te complex. We hebben haast en het moet snel, daar ben ik het mee eens, maar ik ga niet nu één ding eruit trekken. Ik ben het als bestuurder verplicht om verantwoordelijke afwegingen in het kabinet te maken."

Klimaatbeleid werkt averechts

Een saillant detail is dat het vertrek van al deze banen nog slechter is voor het klimaat dan wanneer bedrijven hier blijven. "Als we hetzelfde gedrag laten zien en dezelfde producten blijven kopen die hier niet worden gemaakt, dan worden ze ergens anders geproduceerd", steekt voorzitter van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) Nienke Horman van wal. "De kans dat het daar minder goed geregeld is dan hier is groot." Als deze bedrijven in Nederland blijven, wordt de uitstoot mondiaal dus verminderd.

Kortom, het Nederlandse klimaatbeleid pakt voor de industrie momenteel verkeerd uit. "Dit is toch precies wat we niet willen?", reageert Hermans. "Bedrijven vallen hier om en gaan op andere plekken, waar de klimaateisen veel minder streng zijn, door met produceren. Het klimaat schiet er niets mee op en wij zijn onze banen kwijt. We moeten het hier maken. Ik voel bij iedereen de urgentie en de bereidheid."