Coalitie wankelt opnieuw, maar valt niet: 'Deze ruzie ging over wantrouwen, niet over geld'

PVV, VVD, NSC en BBB kwamen donderdag bijeen in crisisberaad na een voor de coalitie pijnlijke stemming over de financiering van het Europese herbewapeningsplan. Ondanks de tegenstem van PVV, NSC en BBB blijft de coalitie overeind. Volgens politiek commentator Hans van Soest was het verzet vooral symbolisch.

Aanleiding voor de crisis was de 3,5 miljard euro aan steun aan Oekraïne die premier Dick Schoof toezegde in Europa, maar zonder overleg vooraf met de coalitie. Om uiteenlopende redenen waren PVV, NSC en BBB tegen deelname aan het Europese herbewapeningsplan. Een motie van Joost Eerdmans (JA21) was de aanleiding voor het spoedberaad.

De motie van het Kamerlid - om niet mee te doen aan het zogeheten ReArm Europe-plan - werd dinsdag met een nipte meerderheid (73 om 71 stemmen) aangenomen. Het gaat om een Europees plan waarin Europa zijn eigen defensiesysteem wil optuigen, nadat Amerika heeft gezegd Europa niet meer onder elke omstandigheid te willen beveiligen. Daar is 800 miljard euro voor nodig. 

"We zijn er met z'n vieren wel uit", reageerde BBB-fractieleider Caroline van der Plas donderdagavond. "Dick Schoof zal er morgen nadere toelichting op geven". Hoe spannend het nou echt was, vindt AD-verslaggever Van Soest lastig om te zeggen. "Ik heb er nooit in geloofd dat de drie partijen die clashten met Schoof het zover zouden durven opspelen dat het kabinet erop zou vallen", vertelt hij in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Er speelt zoveel in de wereld. Kijk wat er leeft onder de kiezers. Kiezers maken zich enorm zorgen over de veiligheid in Europa. Dit is geen thema waarop je de verkiezingen in wil."

Van Soest denkt dat de zorgen van de drie partijen "best terecht" zijn. "We moeten in Europa oppassen dat we niet te veel schulden maken. Kijk naar Frankrijk. Zij kunnen nu al bijna hun schulden niet betalen. Maar deze ruzie ging over wat anders. Het ging over wantrouwen tussen de partijen en de premier."

PVV, NSC en BBB zeiden niet op de hoogte te zijn van het steunpakket ter waarde van 3,5 miljard euro dat op de Europese top ter sprake kwam. "Maar er was al iets in gang werd gezet wat Schoof helemaal niet kon tegenhouden", vervolgt de politiek verslaggever. "De grote landen wilden dit, dus dan gaat het gebeuren. Dat wisten de drie partijen ook wel, maar ze wilden met de motie toch een punt maken."

Compromistekst op komst

Onderbelicht is volgens Van Soest dat Schoof tijdens de Europese top nog een passage liet opnemen waarin staat dat de schulden houdbaar moeten blijven. "Meer zat er niet in voor Nederland. Ondertussen hadden de drie partijen zich al ingegraven in hun standpunt tegen Europese schulden, terwijl die er gewoon gaan komen."

"Het gaat over veel geld en veiligheid, maar in de kern ging het over gezichtsverlies", aldus Van Soest. Inmiddels wordt een een "compromistekst" gecomponeerd, die na de ministerraad naar buiten komt, weet de journalist. "Dat wordt een tekst waarin iedereen met opgeheven hoofd kan zeggen dat ze hun zin hebben gekregen. Schoof zal in Europa opnieuw benadrukken dat we streng op de schulden moeten letten en dat gezamenlijke schulden een gevoelig punt voor Nederland is. In een periode waarin Europa eenheid wil uitstralen, helpt het natuurlijk niet als het binnen je eigen coalitie rommelt."

Yesilgöz grote afwezige

VVD-leider Dilan Yesilgöz was donderdag opvallend genoeg niet aanwezig bij het crisisoverleg. Ze was in Oekraïne voor een bezoek aan president Volodimir Zelenski. "Ik denk dat het heel goed is dat ze laat zien dat ze daar is", reageert Tamara van Ark, oud-politica namens de VVD, eveneens te gast in de studio. "Ze had dit moment niet zelf uitgekozen, dit stond al weken zo gepland."

Van Soest zei dat het bezoek de VVD wel goed uitkwam. "Want de VVD zat in het kamp-Schoof. Ze gaf weliswaar onbedoeld een signaal af dat het echt ergens over gaat." Of Yesilgöz niet vooruitloopt op eventuele verkiezingen? "Nou...", zegt Van Soest. "De verkiezingscampagne is al begonnen op het moment dat dit kabinet aantrad."