Kiezers Groenland in het nauw: Trump of Denemarken? 'Het is echt aan de Groenlanders zelf'
Door de geopolitieke spanningen gaat Groenland dinsdag vervroegd naar de stembus. De Amerikaanse president Donald Trump hengelt sinds zijn aantreden lustig naar de inlijving van het Deense territorium. "Het proces richting onafhankelijkheid wordt nu mogelijk versneld. Het is echt aan de Groenlanders zelf", zegt Deens hoogleraar politieke communicatie Claes de Vreese in Goedemorgen Nederland op NPO1.
Sinds de uitlatingen van Trump, die Groenland graag bij Amerika inlijft in het kader van nationale veiligheid, staat het Deense territorium symbool voor de spanningen op het wereldtoneel. Groenlanders voelen de hete adem in hun nek, nu ze voor een keuze staan die hun land voorgoed in een andere richting kan sturen.
Wil Trump Groenland echt hebben?
De huidige premier, Múte Egede, reageerde scherp op de druk die Trump uitoefent. Hij zegt zich zorgen te maken over "de wereldorde die op vele fronten aan het schudden is" en hij noemt Trump "onvoorspelbaar" en een persoon "die mensen een onzeker gevoel geeft". Hij zegt dat Groenlanders het verdienen om "met respect behandeld te worden", iets wat Trump volgens hem niet heeft gedaan sinds zijn aantreden.
De Vreese weet niet of Trump Groenland ook daadwerkelijk om wil dopen tot Amerikaans grondgebied. "Of wil hij gewoon een deal hebben waarin hij toegang tot Groenland heeft, evenals de kostbare materialen in de grond?"
Strategische ligging
Volgens de hoogleraar wil Amerika al sinds de Tweede Wereldoorlog weer op grote schaal militair aanwezig zijn op Groenland gezien de strategische ligging tussen Amerika en Rusland. "Ze willen daar onbeperkt kunnen vliegen en landen. En als het ijs langzaam maar zeker smelt, kan je grondstoffen makkelijker uit de grond halen. Prettig voor Amerika om in je achtertuin te hebben."
Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde Groenland voor de Amerikanen een belangrijke rol in de oorlogsvoering. Het land werd onder meer gebruikt als tussenstop voor transport van bommenwerpers naar Engeland om het Duitse rijk via de lucht aan te vallen.
Versneld zelfstandig?
Het dunstbevolkte land ter wereld is sinds 1814 onderdeel van het Koninkrijk Denemarken. "Ze zitten in een vertraagd proces richting zelfstandigheid. Maar door de interesse van Amerika in Groenland is het nu een heet hangijzer geworden", ziet De Vreese. Veel Groenlanders dromen al lang van onafhankelijkheid, maar anderen denken dat het te snel gaat en dat de levenskwaliteit achteruit holt als het onafhankelijkheidsproces in gang wordt gezet.
“Als het ijs langzaam maar zeker smelt, kan je grondstoffen makkelijker uit de grond halen. Prettig voor Amerika om in je achtertuin te hebben.”
De verkiezingen van dinsdag gaan vooral over deze kwestie. De Vreese: "Het is nu de vraag hoe die verzelfstandiging eruit moet zien en hoe snel dat moet. En wat de voorwaarden moeten zijn. Ze moeten uitzoeken wat wel en wat niet kan op korte termijn." Daar zit ook een enorme kwetsbaarheid. "Qua leger is Groenland afhankelijk van Denemarken. En Denemarken heeft al niet veel."
Een van de mogelijkheden om als zelfstandig land het hoofd boven het water te houden is het toespitsen op grootschaliger toerisme. "Er is in 2024 een nieuw vliegveld geopend in Nuuk, het eerste internationale vliegveld. Je kan nu in 3,5 uur van New York naar Groenland vliegen." Dat toerisme komt er wel, weet De Vreese zeker. "De natuur is adembenemend."
Grondstoffen van groot belang
Een andere bron van inkomsten zijn de edelmetalen en de grondstoffen. Momenteel zijn slechts een paar mijnen actief in gebruik, terwijl er tal van grondstoffen in de grond zitten. "Tot nu toe waren Groenlanders huiverig om het te gebruiken, omdat de natuur mooi en ongerept is." Ook waren de grondstoffen op andere plekken ter wereld goedkoper te halen. "Maar dat is weggevallen door geopolitieke conflicten."
Volgens de hoogleraar denkt Trump vooruit. "Het ijs smelt, dus op gegeven moment krijg je nieuw vaarwater rondom Groenland." Daardoor is snellere transportatie over water mogelijk naar verschillende delen van de wereld. "Het ijs trekt zich terug en met metalen dichtbij, kom je in een heel ander vaarwater."
Relatie met Denemarken 'ingewikkeld'
De huidige relatie met Denemarken noemt De Vreese "ingewikkeld", omdat in 2009 een wet is aangenomen waarin staat dat Groenland zelfstandig mag worden. Kortom, "alles ligt in de hand van de Groenlanders zelf. Als zij een referendum uitschrijven en een meerderheid is voor om te verzelfstandigen, dan kan het."
“Groenland heeft nog de Deense grondwet die alles regelt. Maar langzaam maar zeker zie je dat die verzelfstandiging zich voltrekt.”
Zover is het nog niet. Denemarken is momenteel nog steeds verantwoordelijk voor defensiematerialen en buitenlandbeleid. "En ze hebben nog de Deense grondwet die alles regelt op Groenland. Maar langzaam maar zeker zie je dat die verzelfstandiging zich voltrekt. Iets wat het merendeel van de krappe 60.000 inwoners van het land maar al te graag willen."
Ook in Groenland desinformatie
De Vreese ziet daarnaast dat desinformatie ook rondom de Groenlandse verkiezingen een grote rol speelt. "Er was veel aandacht voor, omdat het de grootste verkiezingen zijn die ooit in Groenland zijn gehouden."
En met aandacht ontstaan belangen. Er is onder meer een nepaccount op Elon Musks platform X ontdekt van premier Egede, waarop een bericht werd geplaatst waarin hij zogenaamd benadrukte dat Groenland onderdeel van Denemarken is en harde woorden gebruikte richting Trump.
Het bericht zaaide verwarring in Groenland, aldus De Vreese. "En als je weet hoe gevoelig Trump is voor de manier waarop gecommuniceerd wordt, moet je je eerder zorgen maken over de invloed van desinformatie buiten Groenland."