Hoogleraar over 'bewust negatief imago' Denemarken: 'Bewondering berust vaak op misvatting'

Of het nou gaat om migratie, duurzaamheid of de arbeidsmarkt: inmiddels wordt Denemarken in de Nederlandse pers vrijwel altijd als lichtend voorbeeld aangehaald. En dat terwijl de Denen hard werken aan een negatief imago, bijvoorbeeld op migratie. De Deense hoogleraar Claes de Vreese legt uit hoe de Nederlandse bewondering vaak berust op misverstanden.

Het Deense ministerie van migratie had bijvoorbeeld jarenlang een teller die bijhield hoeveel migranten Denemarken binnenkwamen en hoeveel aanscherpingen er werden doorgevoerd. Uit onderzoek bleek dat die concrete aanscherpingen samen met dat negatieve imago effect hebben.

De Vreese, de in Denemarken geboren hoogleraar politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), erkent dat er veel aan is gedaan om Denemarken een bepaald imago op het terrein van migratie te geven. "Ze doen lang over procedures, halen alles eruit wat mogelijk is binnen internationale verdragen en asielzoekers moeten heel lang wachten op een verblijfsvergunning voor de lange termijn", zegt hij in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Ze hebben er heel veel aangedaan om uit te stralen: kom hier niet naartoe. Dat is een beetje het Deens model."

Tegelijkertijd is er hierdoor ook sprake van een "schijnmodel", aldus De Vreese. "Het gaat ook heel erg over de uitstraling, want op het moment dat iedereen (andere landen, red.) dit gaat doen, werkt het ook niet heel goed."

De Vreese woont al bijna dertig jaar in Nederland. "In die periode is er heel veel gebeurd in Denemarken: de opkomst van het populisme, maar ook hoe het onderwijs en de arbeidsmarkt - waar bijna alle vrouwen fulltime werken - is geregeld. Er wordt vaak naar Denemarken gekeken: hoe werkt het daar nou precies? Van links tot rechts zijn er in de afgelopen jaren politieke partijen op studiereis naar Denemarken geweest. Maar het Deense model berust vaak ook op een misvatting. Dat Denemarken dit of dat heeft gedaan, klopt niet helemaal."

Minderheidskabinetten

Toch zijn er elementen van de Deense politieke cultuur die Nederland mogelijk ter inspiratie kunnen dienen. De Vreese wijst op het feit dat Denemarken al decennialang functioneert met minderheidskabinetten. De Vreese was in Nederland betrokken bij de verkenningsfase voor het nieuwe kabinet en werd door informateur Kim Putters ingeschakeld om minderheidsregeringen te duiden. Uiteindelijk werd in Nederland met PVV, VVD, NSC en BBB een meerderheidskabinet gevormd.

"We kunnen daar wel wat van de Denen te leren", zegt De Vreese. "Na de Tweede Wereldoorlog heeft Denemarken maar twee keer een meerderheidskabinet gehad. Het hele land drijft op minderheidskabinetten. Dat maakt dat je echt moet samenwerken. De art of the deal om altijd maar op zoek te gaan naar meerderheden en compromissen zou je eerder aan Denemarken toeschrijven dan aan Nederland."

Volgens de hoogleraar is dát de Deense politieke cultuur. "Die is minder hard, want je hebt elkaar bijna altijd nodig. In Denemarken wordt heel veel aandacht besteed aan het woord fællesskab. Dat betekent gemeenschap. Dat wordt er met de paplepel ingegoten op school. Er zijn heel hoge belastingen in Denemarken en dat komt doordat er heel veel binnen de gemeenschap wordt opgelost. Dat is kennelijk een belangrijk onderdeel van de lijm in de samenleving."