Koffieboeren in armoede, supermarkten maken gigantische winst: 'Gaat echt iets mis in die keten'

Vrijwel iedereen herkent het inmiddels: lege supermarktschappen én torenhoge prijzen voor koffie. In de nieuwe generatie van Stand van Nederland: Generatie NEXT komen de scheve verhoudingen binnen de koffieketen aan bod. Terwijl consumenten steeds dieper in de buidel tasten, verdienen koffieboeren nauwelijks genoeg om van te leven. Wie profiteert er dan wél van de stijgende prijzen?

Dagelijks worden wereldwijd ruim twee miljard kopjes koffie gedronken, maar nergens wordt per hoofd van de bevolking zoveel als in Nederland. De gemiddelde landgenoot nuttigt acht kilo koffie per jaar, goed voor zo'n drie bakken per dag.

Maar hoe lang blijft dit zo? De gewoonte wordt steeds duurder. Waar in 2019 een kopje koffie nog 2,40 euro kostte, is deze prijs inmiddels gestegen tot gemiddeld 3,80 euro. Bijna 70 procent van de ondervraagden van het SVNL-panel vindt koffie inmiddels te duur.

Inkoopprijzen verdubbeld

“Ik schrik behoorlijk van de prijzen die koffie vandaag de dag heeft,” zegt koffie-expert Bregje Deben. “Koffie wordt verhandeld op de grote handelsbeurs van New York. De afgelopen jaren was het al een uitzondering om voor twee dollar een pond groene koffiebonen te betalen. Dat was toen al een flinke prijs. Inmiddels staat die prijs op 4,25 dollar per pond. De prijzen zijn echt sky high.”

De prijsverdeling binnen de koffieketen is daarbij scheef, stelt Deben. “Het grootste gedeelte van het geld dat wij betalen, blijft aan de kant van degene die het drinken, de consumerende landen. Dat gaat om zo’n 80 procent. Aan de andere kant zitten de koffieboeren, de handelaren, een exporteur, misschien een tussenhandelaar en een verwerker. Zij moeten die 20 procent met z’n allen verdelen.”

Dat zorgt voor grote problemen bij de boeren. “Het merendeel van de koffieboeren leeft zwaar onder de minimum inkomensgrens. Dat zorgt voor enorme uitdagingen: houden zij het nog wel vol? Als zij het niet volhouden, gaan ze niet meer produceren. Kinderen van koffieboeren zoeken in de stad naar alternatieven en nemen de bedrijven niet over. Dan stopt het ook een keer.” Minder boeren betekent namelijk minder koffiebonen, waardoor de schaarste en de prijzen verder oplopen.

0,6 cent per cupje

Heske Verburg, directeur Europa van Solidaridad, schetst aan de hand van een voorbeeld hoe scheef de verdeling is. “Als je cupjes koopt, betaal je ongeveer 35 euro per kilo. Daarvan is 7,50 euro voor de supermarkt. Dat gaat zo de zak in als winst. Per cupje gaat er maar 0,6 cent naar de boer. Daar gaat echt iets mis in die keten.”

Ze vindt het moeilijk te verkroppen dat in de westerse wereld koffie wordt gedronken, terwijl de boeren niet rond kunnen komen. "Als je kijkt naar hoe de waarde verdeeld is in de keten: de marges van de supermarkten zijn enorm. Ze kunnen prima een betere prijs betalen aan de koffieboeren, maar willen het gewoon niet, want het gaat ten koste van hun eigen winst. Dat is ontzettend kortzichtig. Ook met het oog op leveringszekerheid, want straks is er ook gewoon minder koffie. Ik hoop dat er massaal wordt geïnvesteerd in de kleine koffieboer en dat ze een betere prijs krijgen voor hun koffie.”

Ondertussen strijken grote koffiebedrijven miljoenenwinsten op. Zo kreeg de baas van Douwe Egberts onlangs een bonus van liefst 60,5 miljoen euro. Nederlandse koffiebedrijven werden door Stand van Nederland gevraagd naar het loon dat zij koffieboeren betalen. Van Douwe Egberts kwam slechts een reactie. Zij lieten weten geen uitspraken te doen “over lopende onderhandelingen.”

De nieuwe aflevering van Stand van Nederland: Generation Next is vrijdagavond om 23.10 uur te zien op NPO 2.