Europa kan een wereldmacht zijn, maar stelt in Londen opnieuw teleur: 'De absolute wil ontbreekt'

Als we de neuzen dezelfde kant op krijgen, kan Europa een wereldmacht zijn. Dat zeggen defensiespecialist Peter Wijninga en Volt-leider Laurens Dassen. "Alleen dat beseffen we niet. We doen er niks mee."

Op zondag kwamen verschillende Europese leiders bijeen in Londen voor een top, met als doel Oekraïne te ondersteunen en Rusland economisch en militair verder onder druk te zetten. Daarnaast werd gesproken over het versterken van de Europese defensie.

Aan tafel zaten ook Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, die een beperkt staakt-het-vuren van een maand in Oekraïne voorstellen. Het bestand zou alleen moeten gelden "in de lucht, op zee en voor de energie-infrastructuur", zei de Franse president Emmanuel Macron tegen de Franse krant Le Figaro.

Voor het begin van de top in Londen zei de Britse premier Keir Starmer al dat Parijs en Londen aan een plan werken om de gevechten te stoppen. Wat het plan precies inhoudt, weet Peter Wijninga van denktank HCSS niet. "Er wordt gezegd dat het gaat om een wapenstilstand in de lucht en op zee, maar niet aan het front op de grond. Ik weet niet precies wat ze zich daarbij voorstellen. Aan het front worden ook drones ingezet en er vliegen helikopters en vliegtuigen met bommen. Hoe gaan ze dat vormgeven?"

Mogelijk is het plan wel een eerste stap naar het laten zwijgen van de wapens. "Het zou een maand moeten duren, daarna zou het bestand eventueel worden uitgebreid naar de grond. Men wil troepen op de plaats krijgen om het bestand te bewaken", zegt Wijninga in Goedemorgen Nederland op NPO 1. 

Het plan van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zal besproken worden met de Amerikaanse president Donald Trump. De Oekraïense president Volodimir Zelenski zei tegen de BBC alleen dat hij "op de hoogte" is van het plan. "Starmer liet min of meer weten dat hij verwacht dat Trump het plan zal steunen", zegt Wijninga. "Ik denk dat dat wel klopt."

Hij legt uit: "De grote klacht van de Amerikanen is dat Europa te weinig doet. Nu laten Europese landen, ook een aantal niet-EU-landen en een aantal niet-Europese landen, zien dat ze bereid zijn om een initiatief te ontplooien. Het moet nu concreet worden in de vorm van een troepenmacht die het bestand gaat bewaken."

"Daarvoor zijn investeringen nodig, wat betekent dat de defensiebudgetten omhoog moeten. Als dat tot stand komt, heb je de kans dat de VS het zal steunen. Niet met militaire aanwezigheid in Oekraïne, maar wel op de achterhand, bijvoorbeeld met inlichtingen, een belangrijk aspect waarin Europa tekortschiet."

Supermacht Europa

De Poolse premier Donald Tusk vindt dat Europa zichzelf vooral niet moet onderschatten. "Qua leger heeft Europa, inclusief Oekraïne, dat aan onze kant staat, 2,6 miljoen beroepssoldaten. Amerika heeft er 1,3 miljoen. China twee miljoen, Rusland 1,1 miljoen. Het probleem is dat Europa maar niet lijkt in te zien dat het in potentie een wereldmacht is", zei hij voor de top. 

Wijninga is het met Tusk eens. "Europa is economisch gezien een supermacht. Ik denk zelfs een grotere supermacht dan de Verenigde Staten. Alleen dat beseffen we niet, we doen er eigenlijk niks mee."

"In de internationale betrekkingen zijn twee elementen heel belangrijk om invloed uit te kunnen oefenen: economische macht en militaire macht. In dat laatste schiet Europa tekort. Niet omdat we onvoldoende mensen en middelen hebben, maar omdat we zijn verdeeld over 27 staatjes. De militaire macht is versnipperd en daardoor verzwakt."

Volgens Volt-leider Laurens Dassen is versnippering "de kern van het probleem". "Als wij niet 27 nationale legertjes zouden hebben, maar één Europees leger, hebben we meteen een grote stem op het wereldtoneel", zegt hij in Goedemorgen Nederland. "Als de VS vijftig kleine legertjes zou hebben, zou het ook niet in staat zijn om een supermacht te zijn."

"We moeten beseffen dat we met 450 miljoen Europeanen zijn. Rusland heeft er 140 miljoen, de VS 300 miljoen. Wij zijn veel groter. Het enige wat bij ons ontbreekt, is de politieke wil om te zeggen: we gaan het samen doen", zegt Dassen, die al langer voorstander is van een Europees leger.

Hij pleit voor daadkracht. Zo vindt Dassen dat Europa enfant terrible Viktor Orbán moet aanpakken. Orbán dringt bij de Europese Unie aan op rechtstreekse gesprekken met Rusland over een staakt-het-vuren in Oekraïne, naar Amerikaans voorbeeld. Dat schreef hij in een brief aan de voorzitter van de Europese Raad António Costa.

"Orbán zegt dat we de lijn van Poetin en Trump moeten volgen. Dat is precies het probleem van Europa. Daarom moeten we Europa veranderen, zodat we met één stem op het wereldtoneel gaan spreken", zegt Dassen. "Ik vind het positief dat deze leiders zondag bijeen kwamen, maar het toont ook de zwakte aan. Het zijn allemaal nationale regeringsleiders die het met elkaar eens moeten worden. Daarmee zijn we soms onze eigen ergste vijand. Poetin, Xi en Trump willen niets liever dan dat wij tegen elkaar uitgespeeld worden."

De Volt-leider verwijt Europa dat we onze defensie niet op orde hebben. "Wat er vrijdag gebeurd is", doelt hij op de ruzie tussen Trump en Zelenski in het Witte Huis, "is de uitkomst van iets wat acht jaar geleden al in gang is gezet, toen Trump voor de eerste keer in het Witte Huis kwam. Toen hebben we veel te weinig gedaan om onze eigen defensie op orde te krijgen en minder afhankelijk te zijn."

'Absolute wil ontbreekt wederom'

Dassen had meer verwacht van de top. Onder de aanwezigen waren de leiders van meer dan tien Europese landen. Ook Turkije en Canada waren vertegenwoordigd, net als secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte, voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en voorzitter van de Europese Raad António Costa.

"Bij de uitkomst van deze top ontbreekt wederom de absolute politieke wil om nu grote stappen te zetten naar een Europese defensiemacht. Dat is ook waar ik vind dat Schoof tekort is geschoten. Een verenigd Europa is mogelijk. Heel Europa voelt het, maar er is politieke moed voor nodig."

"We moeten Orbán het stemrecht in de Europese Unie ontnemen en zeggen dat als hij zich op deze manier blijft opstellen, hij maar aan de kant gaat staan. Die mogelijkheden zijn er." Volgens Dassen is dat geen utopie. "Dit gaat om onze veiligheid. We moeten handelen. Klaar."

Ook defensiespecialist Wijninga denkt dat de coalitie die in Londen bijeenkwam een "grotere stap" had kunnen zetten. "Maar er liggen een paar concrete voorstellen en er vormt zich een gelegenheidscoalitie. Maar haast is geboden. Over een paar maanden kan het nodig zijn om een troepenmacht in Oekraïne te stationeren. De planningsprocessen moeten met spoed worden doorlopen."