Wie is Friedrich Merz, de beoogde nieuwe bondskanselier van Duitsland? 'Miljonair die in een privéjet reist'

Daags na de verkiezingsuitslag heeft Duitsland een nieuwe bondskanselier: Friedrich Merz. De CDU-leider wordt na de overwinning van zijn partij CDU/CSU hoogstwaarschijnlijk de opvolger van Olaf Scholz, die met zijn SPD hard werd afgerekend door de kiezer. Maar wie is de 69-jarige Merz en waar staat hij voor?

De Christendemocraat, die voor Pasen een regering gevormd wil hebben samen met de SPD, is afkomstig uit Noordrijn-Westfalen en wordt getypeerd als een "echte West-Duitse politicus", zegt oud-Duitslandcorrespondent Ulrike Nagel in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Hij heeft gezegd dat hij een goed tegenwicht wil bieden en voor een sterk Europa staat."

Al op zestienjarige leeftijd zette Merz zijn eerste stappen binnen de politiek, bij de jongerenafdeling van de Duitse christendemocraten. Jaren later, van 1989 tot 1994, kwam hij in het Europees Parlement terecht namens de CDU. Daarna was hij vijftien jaar actief binnen het federale departement in Duitsland.

'Hij was niet geliefd'

"In Duitsland is het een hele bekende", vervolgt Nagel. "Voor mijn gevoel moet de man minstens tachtig zijn, omdat hij er al zolang is. Voor het buitenland was dat nooit erg duidelijk, want hij heeft nooit een bestuurlijke functie binnen de partij gehad. Op één of andere manier was hij niet zeer geliefd."

Zijn toenmalige grote partijtegenstander, Angela Merkel, won de race om het bondskanselierschap van Merz in 2005. "Ze heeft hem niet toegelaten in een nieuw kabinet, evenals in andere kabinetten", blikt Nagel terug. Dat was de reden van Merz om tijdelijk uit de politiek te stappen en zich vol op het zakenleven te storten.

In 2018, na het aftreden van Merkel, keert - inmiddels miljonair - Merz terug in de politiek en doet een gooi naar het voorzitterschap van de christendemocraten. Meerdere keren weet hij die positie niet te bemachtigen, tot eind 2021. Drie jaar na zijn officiële aanstelling, leidt hij de CDU - in kartel met de CSU - naar de verkiezingsoverwinning.

Wrijving en verdeeldheid

CDU/CSU behaalde 28,5 procent van de stemmen, terwijl de SPD wegzakte en 16,4 procent van de stemmen wist binnen te slepen, een daling van 9,3 procent. De AfD kreeg daarnaast 20,8 procent van de stemmen, een verdubbeling ten opzichte van de vorige verkiezingen. Ondanks dat heeft Merz aangegeven niet met de partij samen te willen werken.

Dat kan voor wrijving zorgen, aangezien de verschillen tussen voormalig West-Duitsland en de Duitse Democratische Republiek, dat weer werd samengevoegd in 1990, anno 2025 nog levensgroot zijn. In de voormalig DDR werd de AfD veruit de grootste partij, in voormalig West-Duitsland CDU/CSU en SPD. "Merz moet het komende jaar goed nadenken hoe hij omgaat met kiezers die heel ver weg staan van zijn partij en de middenpartijen. Richting de Poolse grens heeft de AfD in sommige gemeentes vijftig procent van de stemmen behaald."

Conservatieve zakenman

Merz gaat al decennia mee in de Duitse politiek, maar was tussendoor ook succesvol in het zakenleven. Zijn carrièreswitch zorgt voor gemengde gevoelens onder de Duitse bevolking. Hij krijgt het verwijt dat hij geen "enkele feeling heeft met de normale mensen, omdat hij een miljonair is die in een privéjet reist". Aanhangers zeggen daarentegen "dat hij de politiek tenminste een keer is uitgestapt en iets anders heeft gedaan".

De beoogd bondkanselier werkte onder meer als topman bij BlackRock Duitsland, een van 's werelds grootste vermogensbeheerders. De hoge vergoedingen die hij in deze functies kreeg, waren regelmatig mikpunt van kritiek.

Desalniettemin denkt Nagel dat Merz geschikt is voor zijn nieuwe rol. Ze ziet in hem een goede "debater", wat mogelijk een geschikt tegenwicht biedt aan 'zakenman' Donald Trump. "Hij snapt hoe de politiek werkt, ondanks dat hij geen bestuurder is geweest. Een charismatische man die het in debatten goed heeft gedaan. Hij valt op."