Rob de Wijk waarschuwt voor 'Srebrenica-scenario': Europa kan geen afschrikkingsmacht op de been brengen

Europa is niet in staat om genoeg militairen op de been te brengen om Rusland af te schrikken. Dat zegt hoogleraar Rob de Wijk, die waarschuwt voor een mogelijk nieuw "Srebrenica-scenario" in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Ik waarschuw er echt voor: doe het goed of doe het niet."

Europese landen werken hard aan een "afschrikkingsmacht" die in Oekraïne gelegerd moet worden na Amerikaanse vredesbesprekingen met Rusland. De Verenigde Staten hebben duidelijk gemaakt dat Europese en mogelijk andere bondgenoten van Oekraïne die troepenmacht, als veiligheidsgarantie voor Oekraïne, zouden moeten leveren. Er wordt nadrukkelijk ook naar Nederland gekeken, zeggen kabinetsleden en buitenlandse diplomaten.

Premier Dick Schoof was maandag bij een ingelaste top in Parijs waar een select gezelschap van Europese leiders om te praten over veiligheidsgaranties voor Oekraïne spreekt. Schoof liet zaterdag weten dat Nederland positief staat tegenover deelname aan een afschrikkingsmacht.

De VS moeten dan wel verzekeren dat ze die troepen in geval van nood niet aan hun lot overlaten, benadrukken Nederland en andere beoogde deelnemers. "Europa kan dit niet alleen." Maar die verzekering hebben de VS nog niet gegeven, zei buitenlandminister Caspar Veldkamp na afloop van de grote veiligheidsconferentie in München waar het kabinet ook met de Amerikanen sprak. "Dat gesprek vindt nu plaats. Maar ik krijg geen negatieve indicatie."

'Ik heb er een zwaar hoofd in'

Frankrijk en Groot-Brittannië hebben al laten weten bereid te zijn om troepen te leveren aan zo'n afschrikkingsmacht. "Ja, geweldig, maar hoeveel troepen hebben we nodig? Vanuit mijn expertise zou ik zeggen: een kleine troepenmacht gaat niet werken", zegt De Wijk van denktank HCSS. 

Er zou gesproken worden over een troepenmacht van 50.000 soldaten. "Maar daar moeten wel een paar honderdduizend man achter voor als het misgaat", waarschuwt De Wijk. "De Amerikanen zeggen: die troepen moeten uit Europa komen, maar die hebben we niet in Europa. De Amerikanen creëren chaos op dit ogenblik."

Volgens de hoogleraar internationale betrekkingen zou de afschrikkingsmacht moeten bestaan uit 150.000 tot 300.000 parate troepen, wil het effect hebben. "Hoe moeten we dat doen? Hoe willen we er een geoliede gevechtsmachine van maken zonder de Amerikanen? Als het gaat om 150.000 man, dan heb ik daar al een zwaar hoofd in."

Srebrenica-scenario

Een kleinere troepenmacht zou slechts voor schijnveiligheid zorgen, denkt De Wijk. "Dan kom je in het Srebrenica-scenario terecht. Je kunt je doelstellingen niet bereiken, niet afschrikken en dan wordt het een ramp als Rusland aanvalt. Zo simpel is het."

Bosnische Serviërs pleegden in 1995 een genocide in de moslimenclave Srebrenica, terwijl Nederlandse blauwhelmen die moesten beschermen. "We leren ook wat dat betreft heel weinig van de geschiedenis. Dit gaat iedere keer weer fout. Ik waarschuw er echt voor: doe het goed of doe het niet."

'Je moet verschrikkelijk uitkijken'

Niet alleen het op de been brengen van grote hoeveelheden troepen is voor Europa een probleem, zegt De Wijk. "Je moet je ook realiseren dat het grootste deel van de eenheden in Europa niet paraat is. We hebben ook geen commandovoeringssystemen om van al die gefragmenteerde Europese eenheidjes een geoliede gevechtsmachine te maken."

"Je moet dus verschrikkelijk uitkijken", waarschuwt hij. "Je hebt de Amerikanen nodig, maar vindt op dit ogenblik een revolutie plaats. Dat betekent twee dingen: we moeten meer samenwerken in Europa op economisch gebied en defensiegebied, en als een sodemieter onze defensie opbouwen. Meer is het niet."

De Oekraïense president Volodimir Zelenski vindt dat er een Europees leger moet komen. Een kansloos verhaal, denkt De Wijk. "Het hoeft ook niet. Je moet gewoon goed kunnen samenwerken, ook militair gezien."