Oud-politicus Fred Teeven: 'Defensieminister Brekelmans hoeft niet af te treden na rapport bombardement Irak'

Het kritische rapport over het Nederlandse bombardement op de Irakese stad Hawija gaat de huidige minister van Defensie Ruben Brekelmans niet de kop kosten. Die voorspelling doen oud-politicus Fred Teeven en politiek verslaggever Tessa van Viegen in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Bij het bombardement op het Iraakse Hawija in de zomer van 2015, waarbij zeker zeventig burgerdoden vielen, hebben Nederlandse militairen bewust risico's genomen. De burgerslachtoffers vielen als gevolg van een gebrek aan inlichtingen, waarbij Nederland volledig leunde op Amerikaanse inlichtingen, oordeelt de commissie-Sorgdrager die hiernaar onderzoek deed. Het kabinet heeft de Kamer bovendien voor en na de aanval "onvolledig en onjuist" geïnformeerd.

De commissie onder leiding van oud-minister Winnie Sorgdrager onderzocht meer dan vier jaar lang het bombardement op een doelwit van Islamitische Staat (IS). Op de locatie werden autobommen gemaakt, maar er lagen veel meer explosieven opgeslagen dan gedacht. Een tweede explosie vaagde een woonwijk weg en doodde zeker zeventig burgers.

Het Nederlandse team op het Qatarese operationeel centrum van de aanval was erg krap bezet, concludeert de commissie. De Nederlandse militairen "konden de Amerikaanse inlichtingen niet eigenstandig afwegen". Er was geen intelligence-deskundige en geen juridisch adviseur aanwezig, anders dan de Kamer is voorgehouden. Zij hadden de wapeninzet beter kunnen beoordelen. Met de krappe bezetting is een bewust risico genomen.

Het kabinet heeft "verzuimd" de Kamer te informeren over de gevolgen van het bombardement. Maar ook over de missie in zijn geheel is de Kamer onjuist en onvolledig geïnformeerd. De ogen zijn daarbij vooral gericht op Jeanine Hennis, minister van Defensie tussen 2012 en 2017. "Vier jaar lang heeft het kabinet de verantwoordelijkheid voor het melden van burgerslachtoffers bij het bombardement op Hawija voor zich uitgeschoven", luidt de conclusie van de commissie.

Na afloop was Defensie volgens haar "afwachtend en passief". Sorgdrager schetst hoe het ministerie later keer op keer onjuiste informatie verstrekt aan de Kamer.

'Brekelmans hoeft niet te vrezen'

De huidige minister van Defensie Ruben Brekelmans heeft maandag gereageerd. Hij trekt ''stevige en pijnlijke conclusies.''

Brekelmans is verantwoordelijk voor de gebeurtenissen en handelen van toen. Politiek verslaggever Tessa van Viegen denkt echter niet dat de VVD'er moet vrezen voor zijn positie. ''Dat zou me verbazen. Hij staat in Den Haag heel goed bekend. Je hoort al dat politici er vrij voorzichtig mee omgaan. Ze gaan hem niet direct vragen af te treden.''

Oud-politicus Fred Teeven denkt er hetzelfde over. ''Hij is uiteraard verantwoordelijk voor de gebeurtenissen in Hawija, maar ik zie niet voor me dat hij hiervoor moet aftreden. Als het gaat om de Kamer onjuist voorlichten, is het wat ingewikkelder. Het wordt hoog opgenomen als je het parlement niet volledig informeert. Daar kun je mee wegkomen, daar zijn genoeg voorbeelden van, maar dan moeten ze het je wel gunnen. Brekelmans wordt buitengewoon gewaardeerd. Naarmate de tijd verstrijkt wordt het ingewikkelder om iemand tot aftreden te dwingen.''

'Andere regels'

Teeven benadrukt dat het bombardement op Hawija plaatsvond in tijden van oorlog. ''Het is heel lastig terugkijken of het anders had gekund. Het was een ingewikkelde situatie. Ik zeg niet dat het geoorloofd is, maar in tijden van oorlog gelden andere regels. Laten we eerlijk zijn: het ging wel om een fabriek waar autobommen werden gemaakt om grondtroepen aan te vallen. Ik denk dat de situatie is beoordeeld naar het moment van toen. Het is lastig om anno 2025 in een veilige studio er iets over te zeggen.''