Zzp'ers slachtoffer onduidelijkheid rond wet tegen schijnzelfstandigheid, waarschuwt VZN: 'Opdrachtgevers nemen rigoureuze besluiten'

Er heerst nog veel onduidelijkheid over de hernieuwde handhaving van regels tegen schijnzelfstandigheid, waardoor opdrachtgevers te voorzichtig zijn. Zzp'ers dreigen daar de dupe van te worden, waarschuwt voorzitter van de Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) Cristel van de Ven. 

Werkgevers die zzp'ers inschakelen voor werk dat eigenlijk in vaste dienst moet worden gedaan, kunnen vanaf 1 januari wel een naheffing krijgen van sociale premies, maar op aandringen van de Tweede Kamer nog geen boete. In de oorspronkelijke plannen konden werkgevers vanaf volgend jaar ook al boetes ontlopen, maar alleen als zij aantoonbaar stappen zetten om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. 

Dat boetes het eerste jaar nog uitblijven, betekent niet dat er niet wordt gehandhaafd. De naheffing die werkgevers krijgen als zij zich niet aan de wet houden, moeten zij wel gewoon betalen. Vaak is dat een veel hoger bedrag dan de boete die daar nog bovenop komt.

'Werknemers nemen rigoureuze besluiten'

"Wij merken dat veel opdrachtgevers heel goed kijken naar datgeen wat er per 1 januari gaat gebeuren", zegt Van de Ven in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "De overheid gaat handhaven op de wet tegen schijnzelfstandigheid. Maar opdrachtgevers vinden de regels te onduidelijk. Daardoor zijn ze extra voorzichtig."

"Opdrachtgevers kunnen dan geen boete krijgen, maar wel naheffing van sociale premies en dat kan behoorlijk in de papieren lopen. Wij merken dat veel opdrachtgevers vanuit die onduidelijkheid wel heel rigoureuze besluiten nemen", zegt de VZN-voorvrouw. 

Over die onduidelijkheid zegt ze: "Als je honderd procent aan alle werknemerscriteria voldoet, dan ben je een werknemer. Als je honderd procent aan alle ondernemerscriteria voldoet, ben je zzp'er. Maar heel veel mensen zitten daar tussenin. Ze doen bijvoorbeeld hetzelfde werk als iemand die in loondienst is, maar bij verschillende opdrachtgevers. We weten niet zo goed hoe de Belastingdienst daar naar gaat kijken."

Als er niet aan de regels wordt voldaan, moet een werknemer dus opdraaien voor de naheffing. "Het bedrag is afschrikwekkend genoeg voor opdrachtgevers om supervoorzichtig te worden", zegt Van de Ven. "Er kan nog heel veel wel, maar ze kiezen ervoor om het zekere voor het onzekere te nemen."

'Stokoude oplossing'

Dat er strenger wordt gehandhaafd is niet zonder reden, erkent Van de Ven. "Wij zien dat zeker aan de onderkant van de markt er best wel opdrachtgevers zijn die werknemers vragen om zzp'er te worden. Het gaat bijvoorbeeld om pakketbezorgers en glastuinbouw."

Voor de werkgever is dat goedkoper, maar voor werknemers is het vaak niet gunstig. "Wij zeggen tegen de overheid: ga handhaven bij die lage tarieven. In plaatst daarvan wordt er straks gehandhaafd op alle tarieven en daarmee raken ze opdrachtgevers."

Een andere reden om strenger te handhaven, is dat de grote groep zelfstandigen ongunstig is voor het sociale stelsel. Maar, zegt Van de Ven: "We gaan een stokoude oplossing, namelijk loondienstverband, plakken op een modern probleem."

Volgens minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) dwingt de nieuwe situatie werknemers om na te denken over een modern arbeidscontract, waarbij werknemers meer ruimte krijgen om bijvoorbeeld arbeidstijden zelf te bepalen. "Ik zie dat gelukkig bij veel bedrijven en zorginstellingen gebeuren en dat is een beweging die we de komende maanden echt verder willen verstevigen", zei de bewindsman tegen EenVandaag. 

Van de Ven: "Ze hadden dat veel eerder moeten doen, maar we zien inderdaad dat ze het nu gaan doen. Toch merken wij dat op dit moment maar tien tot vijftien procent van de zzp'ers in loondienstverband wil. Mensen geloven het nog niet, maar dit is de toekomst van de arbeidsmarkt."

VZN wil betere sociale vangnetten voor zzp'ers

Ze vindt daarom dat de overheid moet kijken naar meer sociale zekerheid voor zelfstandigen. "In Nederland is dat nog klassiek geregeld. Je hebt recht op sociale zekerheid, als je een werknemer bent. Omdat we nu merken dat de druk staat op sociale zekerheid, zeggen we: we willen weer zoveel mogelijk mensen werknemer maken. Maar er zijn gewoon veel zzp'ers die niet meer in loondienst willen, hoezeer werkgevers ook hun best gaan doen."

Van de Ven wil dat Nederland kijkt naar het buitenland. "In andere landen, zoals Denemarken en België, hebben ze de sociale zekerheid anders geregeld. Ongeacht contractvorm, draag je daar bij en heb je recht op sociale zekerheid." Ze vreest dat Nederland die omslag niet op korte termijn maakt. "De Belastingdienst en het UWV zeggen: we hebben het al hartstikke druk, kom niet met nieuwe dingen. Tegelijkertijd: het is mogelijk, maar het begint bij politieke wil."