CDA bestaat in 2025 45 jaar: 'Verantwoordelijk voor bijna iedere stoeptegel in Nederland'

Van Dries van Agt naar Henri Bontenbal, van 50 naar 5 zetels, van samenwerking en doorpakken naar dieptepunten en wederopbouw. Het Christen-Democratisch Appèl, kortweg CDA, bestaat dit jaar 45 jaar. "De afgelopen 45 jaar heeft het CDA voor het grootste deel van het bestaan in de regering gezeten", blikt CDA-senator Madeleine van Toorenburg terug in WNL In de Kantine op NPO Radio 1. "We zijn verantwoordelijk voor bijna iedere stoeptegel in Nederland."

Op 11 oktober 1980 werd het CDA opgericht, na een fusie van de gereformeerde Anti-Revolutionaire Partij (ARP), de Nederlands-hervormde Christelijk-Historische Unie (CHU) en de Katholieke Volkspartij (KVP). Dat kwam mede door grote interne spanningen over kruisraketten.

De eerste jaren droeg de partij steevast regeringsverantwoordelijkheid onder Dries van Agt en diens opvolger Ruud Lubbers. In 1994 leed de partij een gevoelige nederlaag, waardoor het tot 2002 in de oppositiebanken moest plaatsnemen. In kabinet-Rutte II (2012-2017) was ook geen plaats voor de middenpartij.

Wind weer in de rug

44 jaar na de oprichting werd het CDA weer een oppositiepartij, maar de christendemocraten hebben de wind inmiddels weer in de rug. In de laatste peiling van 2024 steeg de partij naar 16 zetels. "Ik denk dat het een mooie toon is, dat we proberen wat dichter bij elkaar te komen en dingen samen willen oplossen, in plaats van de koppen tegen elkaar."

Van Toorenburg, naast CDA-senator ook burgemeester van Nuenen, Gerwen en Nederwetten, werd CDA-Kamerlid in 2007 na een kritisch gesprek met toenmalige CDA-kopstukken Jan-Peter Balkenende, Jack de Vries en Hannie van Leeuwen over een maatschappelijk discussie over jeugddetentie. Daarin schuwde ze geen kritiek. Dat kon de partij wel bekoren, want niet veel later zat ze in de Tweede Kamer.

Interne discussie is belangrijk

Iemand die kritisch naar een onderwerp kijkt moet juist de kans krijgen om zich te laten zien binnen een partij, benadrukt Van Toorenburg. "Alle politieke partijen, en hier heb ik mij zelf ook schuldig aan gemaakt, willen vaak niet etaleren dat ze het onderling niet met elkaar eens zijn. Omdat wordt gezegd dat je niet bij een ruzieclub wilt horen."

"Het is daarentegen juist belangrijk dat brede volkspartijen discussies kunnen voeren en niet weglopen zodra ze bijvoorbeeld vinden dat misschien de boeren wat minder bediend worden dan de rest. Nu komt er direct een eigen partij", vervolgt ze haar relaas. "Ga proberen om de verschillen intern te overbruggen. Etaleer dat je kunt discussiëren met elkaar."

Spanning en sensatie

Volgens de CDA-senator is dat één van de redenen dat middenpartijen momenteel slechter scoren in het politieke spectrum. "Toen ik in 2007 in de Tweede Kamer kwam en ik belde een journalist met een briljant idee, vroeg hij of ik een meerderheid had. Dat had ik niet, dus hij zei dat ik terug moest komen zodra dat het geval was."

Toen Van Toorenburg veertien jaar later een journalist belde, vroeg hij juist wie tegen was. "Dan hebben ze debat. Het is het spelletje en het verheerlijken van spanning en sensatie. Terwijl je juist de verschillen moet kunnen overbruggen."

Ze voelt veel verantwoordelijkheid voor de huidige maatschappelijke problemen, omdat haar partij decennialang een grote rol heeft gespeeld in de samenleving. "Ja, we hebben te weinig huizen, we hebben een zorgcrisis en veel mensen hebben het moeilijk, maar we kunnen niet zeggen dat het hier totale ellende is. Anders had de halve wereld niet in Nederland willen wonen."