De een doet het denken aan carnaval en de ander vindt het maar sektarisch en wil er niets van weten: Sunneklaas. Journalist Herman Zeilstra maakte een documentaire over het veelbesproken Amelandse feest en kwam zo tot een uniek inkijkje. "Het is een soort gemaskerd bal."

Sunneklaas is een variant op het Sinterklaasfeest dat op of rond 5 december op Ameland wordt gevierd en omgeven is door geheimzinnigheid. Vorig jaar kreeg de viering volop aandacht, nadat journalisten van PowNed een item wilden draaien op Ameland en belaagd werden door eilandbewoners. Op beelden was onder meer te zien hoe de auto van de verslaggevers werd geramd.

"De Amelanders zijn bang dat er op elke hoek van de straat een camera staat en het een soort theatervoorstelling wordt, terwijl de essentie van het feest voor hen is om dichter bij elkaar te komen", zegt Zeilstra vrijdag bij Goedemorgen Nederland op NPO1.

Ontvang jij al onze gratis WNL-nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets!

De journalist maakte voor Omrop Fryslân een documentaire over Sunneklaas, die zaterdag om 15.30 uur te zien is op NPO2. "Het feest bestaat al eeuwen. Ik denk dat we redelijk dicht bij het gevoel gekomen zijn wat Amelanders hebben."

'Soort gemaskerd bal'

Wat het feest precies inhoudt? "Ze zeggen dat je dat gevoel alleen kan krijgen als je er geboren bent. Of als je er getrouwd bent, er bent gaan wonen én geïntegreerd bent. Dan kun je weten wat het is. Als je het echt wil voelen wat wij gevoeld hebben, moet je morgen naar de documentaire kijken", lacht Zeilstra.

Voor de documentaire sprak hij met 27 Amelanders. "We hebben heel veel darlings moeten killen. Het is moeilijk om te omschrijven wat het feest precies is. De mannen verkleden zich 's avonds en de vrouwen moeten herkennen wie er achter het masker zit. Het is een soort gemaskerd bal."

Zo sluiten groepen mannen zogeheten 'pacts' met elkaar en houden dat geheim voor anderen. "Ook gaan de volwassenen de jongeren testen. Ze gaan voesten, een test waarbij wordt gekeken hoe krachtig de jongeren zijn."

'Voortbestaan van eiland wordt beschermd'

Het feest krijgt het verwijt vrouwonvriendelijke elementen te bevatten. Dat wordt betwist door Zeilstra. "Vrouwen kiezen ervoor om aan het spel mee te doen, maar kunnen een kleine of lichte tik krijgen tijdens het zogeheten baanvegen. Als je ervoor kiest om mee te doen, kan dat gebeuren."

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk deze en andere afleveringen hier terug op NPO Start.

De oorsprong daarvan is dat vrouwen en kinderen beschermd moeten worden tegen de boze geesten die de mannen tijdens Sunneklaas moeten verdrijven, aldus Zeilstra. "En vrouwen en kinderen zijn verantwoordelijk voor het voortbestaan van een kleine samenleving op een eiland. De essentie is dus niet dat de vrouw niets mag en opgesloten wordt, maar juist dat het voortbestaan beschermd wordt."

Zeilstra concludeert dat het feest iets heel persoonlijks is voor Amelanders. "Er zijn experts die zeggen dat dergelijke tradities stammen uit de tijd van jagers en verzamelaars." De documentairemaker heeft voor de komende viering al een uitnodiging ontvangen om als kijker aanwezig te zijn bij het feest. "En dat dat mag, is een heel grote eer."