Terwijl 5 november met rasse schreden nadert, groeien in de Verenigde Staten de zorgen om misinformatie rond de presidentsverkiezingen. Volgens techexpert Ben van der Burg wordt echt en nep steeds moeilijker van elkaar te onderscheiden. "Dit jaar is het echt heftig."

Misinformatie komt in twee vormen. Mensen kunnen (bewust) valse en misleidende informatie delen, maar steeds vaker wordt er gebruikgemaakt van AI-technologie om deepfake video's en foto's te maken. Een stem en gezicht worden dan nagemaakt, om bijvoorbeeld presidentskandidaten Donald Trump en Kamala Harris woorden in de mond te leggen.

"Het wordt belangrijker en er wordt steeds meer voor gewaarschuwd", zegt Van der Burg in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Het begon al in 2016, toen Russen met zogenaamde troll farms nepnieuws verspreidden. Ze maakten toen het bericht groot dat Hillary Clinton satan was. Ze brachten desinformatie heel bewust naar voren."

'Veel meer en echter'

Dit soort misinformatie krijgt steeds meer voeten aan de grond, zegt de techondernemer. "Dit jaar is het echt heftig. Een voorbeeld: Iran wil dat Kamala Harris wint. Ze richten zich daarom met een campagne heel specifiek op het westen van Detroit, waar veel moslims wonen, en zeggen dat Harris geweldig is en Trump helemaal niks."

Ontvang jij al onze gratis WNL-nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets!

In 2016 verschenen dit soort berichten voornamelijk op Facebook, maar inmiddels is het veel breder, zegt Van der Burg. "Je ziet het ook op bijvoorbeeld X, Reddit en Telegram. Ze grijpen alle platformen aan, het is veel meer én het lijkt veel echter. Bovendien is het specifieker op bepaalde mensen gericht."

Taylor Swift

Onlangs sprak de Amerikaanse popster Taylor Swift haar steun uit voor Harris. Vlak daarvoor gingen er berichten rond dat zij juist Trump zou steunen. "Dat heeft mijn angst voor AI en misinformatie gevoed", zei de zangeres. "Mede daardoor heb ik besloten dat ik volledig transparant wil zijn over wat ik deze verkiezingen wil als stemgerechtigde. De beste manier om misinformatie te bestrijden, is de waarheid."

Eerder deden topbestuurders uit vijf Amerikaanse staten hun beklag bij Elon Musk. Ze stelden dat chatbot Grok van zijn berichtendienst X onjuiste informatie heeft verspreid over de verkiezingen. De chatbot zou gebruikers ten onrechte hebben voorgehouden dat vicepresident Kamala Harris in allerlei staten niet meer op het stembiljet kan komen. Die informatie zou uiteindelijk miljoenen mensen hebben bereikt.

De misinformatie komt dus ook dikwijls uit het buitenland. "Ik noemde net Iran, maar het zijn ook Rusland en China", zegt Van der Burg. "Het belangrijkste is dat ze willen laten zien dat democratie verschrikkelijk is, dat het alleen maar polariseert. Ze willen een democratie ondermijnen. In Amerika heeft dat nu resultaat."

'Niet alleen misinformatie'

Nepnieuws komt overigens ook uit de bovenste kringen. Zo beweerde J.D. Vance, de running mate van Trump, dat Haïtiaanse migranten in Ohio honden en katten eten. Trump herhaalde dit later in een debat met zijn Democratische tegenkandidaat Harris.

Volgens Van der Burg moeten we de invloed van misinformatie ook niet te groot maken. "In mijn podcast sprak ik een hoogleraar desinformatie, Claes de Vreese. Ik vroeg hem: 'Wat is de invloed van fake news op social media op de bestorming van het Capitool?' Iedereen denkt dat misinformatie die bestorming heeft veroorzaakt, maar volgens De Vreese kan je dat niet zo zeggen."

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk deze uitzending nu hier terug, via NPO Start.

Van der Burg legt uit: "Niet alleen desinformatie zorgt ervoor dat jij opeens op iemand anders gaat stemmen of dat je denkt dat de uitslag niet klopt. Er zijn meer, complexe factoren. Maar dat desinformatie een rol speelt, spreekt voor zich."