Bij een gijzeling komt deze politieonderhandelaar in actie: ‘We moeten zo snel mogelijk weten wat er aan de hand is’

Bij de gijzeling in een café in Ede in maart en de gijzeling in de Apple Store in Amsterdam in 2022, hield Nederland zijn adem in. Als zo’n situatie zich voordoet komt het team van politieonderhandelaars in actie. Eén van hen is Aad Egberts, die al achttien jaar in het vak zit. “De grootste uitdaging is om slachtoffers te laten weten dat we keihard voor ze werken.”

“In films wordt het allemaal behoorlijk geromantiseerd”, zegt Egberts in Het Misdaadbureau op NPO Radio 1 over het werk van politieonderhandelaars. Zo is er niet één dappere agent die de gijzelnemer bij zinnen brengt, in werkelijkheid komt een team van onderhandelaars in actie. “Het ligt dus allemaal wel wat genuanceerder.” Maar ontkennen dat zijn werk spannend is, kan Egberts niet.

Bij de gijzeling in de Apple Store op het Leidseplein eiste de dader miljoenen in cryptovaluta. Hij hield één gijzelaar vast, terwijl tientallen mensen zich in het pand schuilhielden. Sommigen werden tussentijds bevrijd. Uiteindelijk ontsnapte de gijzelaar, waarna de gijzelnemer werd aangereden door een auto van de Dienst Speciale Interventies, die werd ingezet als geweldsmiddel.

In maart dit jaar vond opnieuw een gijzeling plaats, dit keer in een café in Ede. Vier cafémedewerkers werden gegijzeld. De gijzelnemer dreigde dat hij explosieven bij zich had. Onderhandelaars werden ingezet en rond 11.15 uur werden drie van de vier gijzelaars vrijgelaten. Net na 12.30 uur, uren nadat de gijzeling was begonnen, kwam de vierde gegijzelde naar buiten.

Zowel de gijzeling in Ede en de gijzeling in de Apple Store in Amsterdam was er sprake van een zogenaamde status quo-situatie, vertelt Egberts, die nieuwe politieonderhandelaars opleidt. “Er kan dan niet worden ingegrepen, omdat er dreiging is van een wapen of explosiegevaar. Dan staat de wereld even stil en ligt de bal bij de politieonderhandelaars.”

‘We moeten zo snel mogelijk weten: wat is er aan de hand?’

Wanneer onderhandelaars ter plekke komen, is het volgens Egberts cruciaal om snel contact te leggen. In de meeste gevallen proberen we er simpelweg achter te komen welke telefoons er ter plekke zijn. Dat is dan misschien de telefoon van de gijzelnemer, misschien de telefoon van een slachtoffer. Als er contact wordt gelegd, begint het gesprek, waarbij je hoopt aandacht te schenken aan de gijzelnemer om ervoor te zorgen dat de boel niet escaleert. Maar daarnaast heb je ook meteen zorg voor de slachtoffers.”

Als het gesprek eenmaal op gang is, proberen onderhandelaars een band op te bouwen met de gijzelnemer. Dit biedt hen de kans om vragen te stellen en verzoeken te doen. “Maar de grootste uitdaging is om de slachtoffers te laten weten dat we met z’n allen keihard aan het werk zijn voor hen.”

Ontvang je al onze gratis nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets van WNL!

Hoewel het opbouwen van vertrouwen dus cruciaal is, is er ook weinig tijd. “In het eerste contact vraag je wel: ‘Hey, wat is hier in godsnaam aan de hand?’ Het zou raar zijn om in een situatie waarbij de hele wereld in de omgeving van zo’n plek in de brand staat, over koetjes en kalfjes te praten. We moeten zo snel mogelijk helder krijgen: wat is er aan de hand, waarom gebeurt dit, hoeveel mensen zijn er, zijn er wapens of is er explosiegevaar?”

Egberts was zelf niet betrokken bij de onderhandelingen bij de gijzelingen in Ede en Amsterdam. Als zo’n situatie zich voordoet, jeuken zijn handen. “Als de eerste berichten in de media op gang komen, krijg je ook de eerste appjes. Er is zelfs een appgroep met Nederlandse politieonderhandelaars. Alle honderd onderhandelaars weten snel wat er speelt en denken: ‘Wat jammer dat ik er niet bij ben’ – hoe vreemd dat ook klinkt.”

Robot bracht fastfood

In Ede werd een robot ingezet om fastfood naar de gijzelnemer te brengen. “Wij zijn als onderhandelaars bezig om ervoor te zorgen dat zo’n uitruil van voeding tot stand kan komen, zodat bijvoorbeeld één of twee gijzelaars vrijgelaten kunnen worden. De manier waarop die voeding gebracht wordt, heeft weer alles te maken met veiligheid.”

Als zo’n overdracht plaatsvindt, gaat er iets goed, zegt Egberts. “Je hebt dan een band opgebouwd die zodanig is, dat je een overeenkomst kan sluiten voor de vrijlating van slachtoffers tegenover het brengen van wat voeding. Als je als onderhandelaar kan uitleggen hoe dat gaat gebeuren en het gebeurt op die manier, heb je weer wat punten gewonnen.”

Overigens waren de gijzelingen in het café in Ede en in de Apple Store in Amsterdam “extremen”, die in Nederland zelden voorkomen. Egberts: “Het zijn voor Nederlandse begrippen bijzonderheden, die toevallig betrekkelijk kort na elkaar zijn gebeurd. Daarvoor was het jaren geleden voordat we zo’n heftig incident kenden. Maar als het gebeurt, zijn wij er klaar voor.”

Lees ook: 

Je ziet ze vliegen, maar waarvoor dient de politiehelikopter?

Door: Peter Visser