Van EU-criticus naar hoofdrolspeler in Brussel: gerespecteerde Rutte neemt afscheid

Mark Rutte woont zijn laatste EU-top bij als premier. De VVD'er is in de afgelopen veertien jaar in Brussel uitgegroeid tot een oliemannetje en een graag geziene gast. "Hij begon als EU-criticus en is uitgerold tot hoofdrolspeler", vertelt diplomatiedeskundige Robert van de Roer in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Toen Rutte voor het eerst als premier van Nederland het Europese toneel betrad, stelde hij zich op als criticaster, maar door de jaren heen is hij van perspectief veranderd. Als relatief klein land, heeft Nederland toch veel in de Europese melk te brokkelen en dat is ook dankzij de inzet van Rutte.

'Men respecteert hem'

"Hij is oplossingsgericht en compromisbereid. Een echte pragmaticus", omschrijft Van de Roer de afzwaaiend premier, die vanaf oktober officieel de nieuwe NAVO-chef wordt. Hij doelt onder meer op de Turkijedeal die Rutte wist te beklinken en op de recente verdeling van de posten binnen de EU. "Daar was hij tot het laatst bij betrokken."

Ontvang je al onze gratis nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets van WNL!

Rutte werd een prominente gast in Brussel op het moment dat de Groot-Brittannië uit de EU stapte. "Men respecteerde hem, omdat hij het gat van de Britten opvulde", aldus de diplomatiedeskundige. "Nederland bokste boven zijn gewicht en dat heeft hij heel slim gedaan. Hij kreeg respect daarvoor."

Dat respect kreeg hij ook van de twee grote spelers in de Europese Unie: Frankrijk en Duitsland, ofwel: Emmanuel Macron en Olaf Scholz. "Rutte was achter hen de informele nummer drie. Hij zat altijd in de bubbel van de oplossing en als je daarin zit, doe je ertoe."

Dick Schoof

Rutte geeft het stokje over aan Dick Schoof. Van de Roer vraagt zich af of hij net zoals Rutte in de bubbel van de oplossing gaat zitten. Wordt het een kwestie van doseren of zal Nederland allerlei eisen deponeren in Brussel? "Het wordt een moeilijk spel voor Nederland. De tone of voice is heel belangrijk."

Van de Roer adviseert Schoof vooral pragmatisch te zijn en niet té veel te eisen of verlangen van Brussel. "Dan stel je je op als een verwend en zeurderig kind. Dat werkt niet in een gemeenschap van 27 landen."

Schoof begint binnen de EU op nul, wat volgens Van de Roer hét nadeel is van onze aanstaand premier. Om een beeld te schetsen: Rutte pakte zo de telefoon op en belde even met Macron, met Scholz of met de Oekraïense president Volodimir Zelenski. "Het blijft mensenwerk", doelt Van de Roer op het belang van persoonlijke relaties binnen de EU.

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk deze uitzending nu hier terug via NPO Start.

Volgens Van de Roer hangt er nóg een nadeel aan Schoof: hij is een topambtenaar en is niet door het volk gekozen, in tegenstelling tot vele andere Europarlementariërs of politici in Brussel. De diplomatiedeskundige hoopt dat Schoof ondersteuning krijgt van ambtelijke adviseurs in Nederland, om de informatieachterstand bij te werken. Daar heeft Van de Roer vertrouwen in, maar werpt tegelijkertijd nog enkele kritische vragen op: "Hoe gaat hij om met de cameradruk, politieke druk en druk op het wereldtoneel?"

De poppetjes

Het zal in Brussel de komende twee dagen echt niet alleen maar over Rutte gaan. De oorlog in Oekraïne staat, al sinds de invasie, bij elke top hoog op de agenda. Daarnaast worden ook drie vacatures vervuld: voorzitter van de Europese Commissie, voorzitter van de Europese Raad en de functie van buitenlandchef.

Van de Roer denkt dat huidig Commissievoorzitter Ursula von der Leyen voor een extra termijn gaat, maar ze moet daar nog wel voor lobbyen in het Europees Parlement om een meerderheid te vinden. "De opvolger van Charles Michel (voorzitter Europese Raad, red.) wordt de Portugees António Costa, een socialist. De buitenlandchef wordt Kaja Kallas, de Estse premier. Daarmee is geografisch, politiek en gender verenigd op het hoogste niveau."

Van de Roer hoopt dat de Von der Leyen, Costa en Kallas beter gaan samenwerken en zorgen voor een nieuwe wind. "Dat is wel nodig. De samenwerking moet anders. Vergeet niet dat radicaalrechts dominant is."