Na Rembrandt en Vermeer is het nu de beurt aan Frans Hals in het Rijksmuseum

Na het megasucces van de tentoonstellingen met schilderijen van Rembrandt van Rijn en Johannes Vermeer, is het nu de beurt aan Frans Hals. Vanaf vrijdag 16 februari zijn 48 schilderijen van de Hollandse meester uit de 17e eeuw te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam. Conservator Friso Lammertse is er al vijf jaar mee bezig geweest. “Hij was in zijn tijd heel bekend en verdiende goed.”

Frans Hals staat volgens Lammertse bekend om zijn unieke ‘toets’, een techniek waarmee een schilder zijn kwats op het doek plaatst en de verf aanbrengt. De schilder weet zo allerlei voor zijn tijd unieke beelden te creëren. “Misschien zijn wij daar als 21ste-eeuwer aan gewend, maar in de 17e eeuw schilderden zijn tijdgenoten heel precies, dus dat je bijna geen toets ziet”, vertelt de kunsthistorisch in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Schilder van ‘de lach’

Een van de schilderijen die te zien zal zijn hangt normaliter in Londen: ‘De lachende cavalier’, ook wel ‘De Hollandse ridder’ genoemd. “Dit is een schilderij wat 150 jaar niet het museum uit is geweest in Londen, dus dat was echt onderhandelen. Het is zijn beroemdste schilderij, zeker in het buitenland”, vertelt Lammertse.

Hals is de schilder van de lach, legt de conservator uit. “Zijn tijdgenoten schilderen bijna nooit een lach en hij kan het onwaarschijnlijk knap. Het moeilijke aan een lach is: het beweegt altijd. Als je lacht, beweegt elke seconde je gezicht anders. Dus als je het te stijf doet, dan wordt het bijna een grimas.”

Met de losse toets weet de schilder een soort beweging te suggereren. “Dat is het slimme. Denk aan een cartoon, als iemand rent doen ze er een soort haaltjes achter. Of een vage foto, dat suggereert beweging. En met die losse toets vul je het niet helemaal in en lijkt het alsof er een soort beweging is. Daardoor wordt die lach of glimlach veel overtuigender.”

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk de aflevering hier terug op NPO Start.

Militaire operatie

De 48 schilderijen komen van over de hele wereld samen in Amsterdam. Lammertse is er ruim vijf jaar mee bezig geweest, waarvan de laatste twee bijna fulltime. “In principe willen ze die schilderijen best uitlenen, maar je moet het ze wel vriendelijk vragen. De meeste conservatoren in die musea ken ik en kun je bellen, maar als het hele belangrijke dingen zijn, dan ga je wel op bezoek. Die willen ze eigenlijk niet uitlenen. Dan moet je ze echt overtuigen.”

Het transporteren van al die meesterwerken is haast een militaire operatie, vertelt hij. “Het moet zo voorzichtig mogelijk. Er zijn schilderijen die te fragiel en kwetsbaar zijn, dus dan houdt het gewoon op. Die vraag je ook niet aan. Als het wel kan, dan worden ze in kisten verpakt. Dubbele kisten, zodat het klimaat stabiel blijft. En dan gaan ze per truck of vliegtuig naar ons.”

De tentoonstelling Frans Hals in het Rijksmuseum te Amsterdam is vanaf 16 februari tot en met 9 juni te zien.

Lees ook:

Ze zijn uniek, maar nu dreigen muurschilderingen Stedelijk Gymnasium Leeuwarden te verdwijnen: ‘Misschien wel van nieuwe Rembrandt’

Door: Matthijs Meulblok