Documentaire Els Borst in première: rollercoaster van lofzang, kritiek en politieke moord

De documentaire 'De erfenis van Els Borst' van voormalig D66-politica en minister van Volksgezondheid Els Borst gaat, exact tien jaar nadat ze vermoord werd, in première. In de documentaire wordt duidelijk hoe Borst altijd voor haar idealen bleef strijden, maar wordt ook de kritiek op haar handelen belicht. Kritiek die haar uiteindelijk fataal werd. "Het was een politieke moord. Je kan het niet anders omschrijven", stelt Eerste Kamerlid van D66 Boris Dittrich.

Dittrich was acht jaar lang Kamerlid toen Borst minister van Volksgezondheid was. Hij mocht de euthanasiewet onder zijn hoede nemen, waar Borst groot voorstander van was. "Het was heel belangrijk dat deze wet erdoor kwam, omdat bij haar de patiënt centraal stond."

Op gegeven moment werd Dittrich door Borst bij haar thuis uitgenodigd. "Toen zei ze: 'Heb jij eigenlijk ooit eens aan het sterfbed van iemand gezeten? Dat moet wel, als je wil begrijpen waar euthanasie over gaat'. Toen heeft ze een stage bij een arts voor mij geregeld, die allerlei gesprekken had met mensen die euthanasie wilden plegen."

Goedemorgen Nederland terugkijken? Dat kan hier op NPO Start!

Blijvende indruk

Bij Dittrich hebben die gesprekken een blijvende indruk achtergelaten. "De arts ging naast het bed zitten en de patiënt vertelde vervolgens waarom hij of zij dood wilde. Ik zat achterin de kamer te luisteren. Dat was ontzettend heftig, maar daardoor snapte ik wel het belang van deze wet toen ik het wetsvoorstel in de Kamer besprak."

Een moment in de vergaderzaal zal Dittrich nooit meer vergeten. "Ik liep naar binnen terwijl ze aan het woord was. Het ging over synthetische kleding. Ze vertelde dat als je dan bij een kaars stond, de trui vlam kon vatten. Dan begon ze als minister helemaal te beschrijven hoe de huid kon schroeien en wat voor tweede- en derdegraads brandwonden dat kon opleveren. De hele zaal was stil. Iedereen zat eigenlijk meer naar een arts te luisteren dan naar een politica."

Voorbeeld voor vrouwen

Financieel journalist Janneke Willemse vindt dat Els Borst een voorbeeld voor veel vrouwen is geweest. "Iemand met grote kennis van zaken, die een politiek partij leidde, zich hard maakte voor zaken en dat ook erdoor kreeg. Er is ook veel weerstand tegen haar geweest. Ik denk dan: waarom? Het gaat om het recht van zelfbeschikking."

Dittrich benadrukt dat Borst zich enorm hard maakte voor het recht op abortus. "Dat vrouwen dat zelf konden beslissen. Er waren allerlei medische en ethische kwesties die ze in Nederland vooruit heeft gebracht."

Parlementair journalist van EW Magazine Eric Vrijssen zag Borst als een persoon met een 'warme persoonlijkheid'. "Ze was natuurlijk ook arts. Als ministers zaten te kuchen, dan zei ze bijvoorbeeld: 'Dat hoestje van jou is niet goed, je moet naar de huisarts'. Ze had enorm veel sympathie bij haar collega's."

Vrijssen plaatst een kanttekening. "We moeten haar ook niet heilig verklaren. Er was tijdens haar tijd als minister ook veel kritiek op Borst. Ook in de euthanasiekwestie heeft ze fouten en onhandigheden gemaakt."

Bijlmerramp

Dittrich roemt haar empathische persoonlijkheid, maar die ontbrak volgens velen tijdens de nasleep van de Bijlmerramp. "Er is een parlementaire enquête gekomen. Die onderzocht wat de overheid niet had gedaan of wat ze beter had moeten doen. Borst zei toen steeds: 'Je kan niet een grootschalig onderzoek doen naar medische klachten als niet bekend is waar die klachten vandaan komen'."

"Anderen zeiden dat ze de mensen gerust moest stellen", vervolgt Dittrich. "Dan moet je een onderzoek doen, terwijl je weet dat daar eigenlijk niets uitkomt. Dat wou Borst niet en dat werd haar verweten. Het werd door de parlementaire enquêtecommissie erg politiek gemaakt."

Ontvang jij al onze gratis WNL-nieuwsbrief? Meld je hier aan!

Politieke moord

In 2014, exact tien jaar geleden, werd Borst vermoord door een psychiatrisch patiënt. Hij verklaarde dat hij haar vermoordde vanwege haar gedachtegoed. Dat stelde de partijtop op dat moment voor een ingewikkeld dilemma, vertelt voormalige D66-Tweede Kamerlid Alexander Pechtold in de documentaire. "Je wil rekening houden met de familie en je wil absoluut vermijden dat mensen gaan denken dat een politieke partij hier gewin uit wilde halen."

"Het was een politieke moord, vanwege haar gedachtegoed over de euthanasiewet", onderstreept Pechtold. Vanwege de politieke aard van de moord is de partij zeer terughoudend geweest. "Doe je haar daar nou recht mee? Dat is de vraag die daarna bij mij opkwam."

De documentaire 'De erfenis van Els Borst' is donderdagavond 8 februari om 22.15 uur te zien op NPO 2. Ook is de documentaire te bekijken op NPO Start.