Komt er een rechts kabinet of gaan we straks toch over links?

De onderhandelingen aan de formatietafel gaan stug door. Maandag spraken de leiders van PVV, NSC, VVD en BBB in het geheim met elkaar zonder de aanwezigheid van informateur Ronald Plasterk. Politiek commentator van het AD Hans van Soest heeft er een hard hoofd in. "Op het moment dat mensen in de formatie zich niet aan de radiostilte houden, en over de ander dingen lopen te zeggen over wat er allemaal gebeurt in die formatiekamer, dan weet je dat het heel slecht gaat."

Het is volgens Van Soest nog maar de vraag of de vier formerende partijen eruit zullen komen, vertelt hij in Goedemorgen Nederland op NPO 1. Met name de positie van Pieter Omtzigt (NSC) is op dit moment een groot vraagteken.

Op X berichten Geert Wilders (PVV), Dilan Yeşilgöz (VVD) en Caroline van der Plas (BBB) dat ze er alles aan doen om tot een kabinetsformatie te komen. Alleen Omtzigt blijft angstvallig stil. "Het is een beetje treurig dat we naar een formatie op X zitten te kijken", zegt Van Soest.

Omtzigt lijkt allerlei terugtrekkende bewegingen te maken, merkt de politiek commentator op. Ook binnen zijn Kamerfractie heerst verdeeldheid. Sommigen willen de PVV een kans geven, anderen hebben principiële bezwaren. "Je kunt je zelfs afvragen of hij ooit een voorwaartse beweging heeft gemaakt."

Tekst gaat verder onder de X.

De NSC-leider stuurde aan het begin van de formatie al een brief naar de verkenner met daarin allerlei grondwettelijke bezwaren over de PVV. "Dan zijn er nog veel inhoudelijke bezwaren en afgelopen weekend kwam er ook nog eens een forse ruzie met de BBB overheen", vertelt Van Soest. "BBB-leider Caroline van der Plas weigerde afstand te nemen van verkapte bedreigingen die boerenvoorman Mark van den Oever (Farmers Defence Force, red.) deed aan onder andere een NSC-Kamerlid. Daar was Omtzigt echt woest over."

'Het ligt niet aan mij'

Alle partijleiders lijken aan de voorkant continu te zeggen dat ze nog altijd constructief willen praten. Maar sinds de verkiezingen is er nog helemaal niets gebeurd, zegt Van Soest.

"Ze proberen heel duidelijk de schuld niet bij zichzelf te leggen. Terwijl het ook iets te makkelijk is om de schuld alléén bij NSC te leggen." De onderlinge verschillen tussen de partijen zijn groot. "NSC van Pieter Omtzigt heeft vanaf het begin al gezegd dat ze er eigenlijk niet heel veel trek in hadden. Ze wilden sowieso al niet deelnemen aan dit kabinet, hooguit gedogen. En Yeşilgöz ook."

Ontvang jij al onze gratis nieuwsbrief? Meld je hier aan en mis niets van WNL!

Geen enkele partijleider wil de formatie laten klappen, omdat ze bang zijn voor gezichtsverlies ten opzichte van hun achterban. "Wat de boodschap vooral zegt: 'Beste kiezer, het ligt niet aan mij hoor!' Dat is eigenlijk wat ze proberen uit te stralen."

Toch over links?

Plasterk zal naar verwachting vrijdag of maandag met een verslag komen voor de Kamer. "Dan is het maar net wat hij opschrijft", zegt Van Soest. "Als hij opschrijft dat hij nog steeds mogelijkheden ziet om door te praten, of dat ze er inhoudelijk op zich best uit zouden moeten kunnen komen, dan zou het zomaar kunnen zijn dat we hier nog een paar weken naar zitten te kijken."

Een rechts kabinet lijkt straks misschien nog heel ver weg als de onderhandelende partijen zo doorgaan. Het andere scenario is namelijk dat er wordt gekeken naar de tweede grootste partij. "Dan zal er over links worden gekeken naar de tweede grote partij, dat is GroenLinks-PvdA van Frans Timmermans. Als dat dan ook niet lukt, dan wordt toch weer de schijnwerper op deze vier gezet."

Goedemorgen Nederland terugkijken? Dat kan hier op NPO Start!

Politiek verloren jaar

Al met al is 2024 volgens de politiek commentator van het AD een verloren jaar voor Den Haag. "Dat is wel het tragische. Er zijn mensen naar de stembus gegaan, er zijn grote problemen in het land en mensen waren het zat dat al die problemen zo lang bleven liggen."

Van Soest verwacht dat het huidige demissionaire kabinet wellicht nog een begroting zal moeten opstellen voor 2025. "Voordat er een nieuw kabinet komt zitten we echt in de zomer."