Spanning in Brussel bereikt kookpunt: tekent enfant terrible Viktor Orbán voor miljardensteun aan Oekraïne?

De Europese top in Brussel vandaag staat volledig in het teken van het goedkeuren van de miljardensteun aan Oekraïne. Eigenlijk is er nog maar één horde te nemen: de Hongaarse premier Viktor Orbán overtuigen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. “Orbán is een enfant terrible”, zegt diplomatiedeskundige Robert van de Roer. “De vraag is: gaat hij nu tekenen bij het kruisje?”

Oekraïne, dat al twee jaar vecht tegen agressor Rusland, heeft de 50 miljard euro die de EU-leiders de komende jaren willen uittrekken om het land overeind te houden hard nodig. Als de EU niet over de brug komt, raakt de regering in Kiev volgens EU-bronnen volgende maand al in betalingsproblemen. Maar Hongarije maakt bezwaar na bezwaar en eist in ieder geval het recht om de hulp ieder jaar weer te kunnen blokkeren.

Op hun top in december wisten 26 leiders met een truc Hongaars verzet tegen een andere geste voor Oekraïne te omzeilen. Maar ditmaal is het ondenkbaar dat Orbán even gaat plassen zodat de anderen kunnen doorzetten, menen EU-diplomaten. Daarvoor is alleen al de onderlinge sfeer te grimmig. Het is buigen of barsten, klinkt het alom.

De 50 miljard euro zal hoe dan ook naar Oekraïne gaan, zegt diplomatiedeskundige Van de Roer in Goedemorgen Nederland op NPO 1. De vraag is hoe. Als Hongarije weigert, moet de steun namens de andere 26 lidstaten naar Kiev. Dat kan dan niet gebeuren in EU-verband. Het gevolg: mogelijke bezwaren in nationale parlementen en geen controle van de Europese Commissie en de Europese Rekenkamer. “Men wil daarom met z’n zevenentwintigen de deal sluiten.”

‘Orbán heeft issues met de Europese Unie’

De vraag is waarom Orbán dwarsligt. De simpele verklaring is dat het slecht gaat met de economie in Hongarije. “Orbán wil controle op het geld”, zegt Van de Roer. Maar er is ook iets anders aan de hand. “Het heeft te maken met wie Orbán is. Hij maakt over een breed terrein problemen en hij heeft issues met de Europese Unie. Dat gaat van zijn relatie met Vladimir Poetin en het blokkeren van steun aan Oekraïne, tot het knevelen van de media.”

Ontvang jij al onze gratis WNL-nieuwsbrief? Meld je hier nu aan!

Bovendien is Orbán “transactioneel”, zegt Van de Roer. “Tit for tat, zouden ze in Amerika zeggen. Hij wil altijd overal iets voor terug. Nu wil hij controle op het geld, hij wil een veto. Daarvan heeft de Europese Unie gezegd: ammehoela, die krijg je niet. Maar het gevecht gaat door. De vraag is nu: kan Brussel een mechanisme optuigen zodat er toch controle komt op de steun, als Orbán niet meedoet. Je kunt niet zomaar 50 miljard weggeven als een soort blanco cheque.”

De kans bestaat ook nog dat Orbán wél bij het kruisje tekent. “De afgelopen dagen is hij telkens van standpunt gewisseld.”

Enfant terrible

Van de Roer omschrijft Orbán als een enfant terrible. Veel EU-leiders zijn Orbáns obstructie zo beu, dat ze hardop nadenken over ongekende strafmaatregelen. “Er wordt in achterkamertjes gesproken over nucleaire opties, zoals het intrekken van stemrecht en het stopzetten van subsidies.”

Maar op deze manier optreden tegen Orbán is niet eenvoudig. Van de Roer: “Op dit moment is daar geen draagvlak voor, omdat de buurlanden van Hongarije het niet willen. Voor de lidstaten is het daarom lastig om een grote broek aan te trekken. En dus moeten ze er toch uitkomen met Orbán.”

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk de aflevering hier terug op NPO Start!

Overigens zijn er ook binnen het Europees Parlement er nog altijd partijen die het opnemen voor Orbán, vertelt Van de Roer. Zelfs binnen de christendemocratische fractie, waar de partij van Orbán, Fidesz, een jaar geleden met ruzie uit vertrok. “Het is opmerkelijk dat zij hem in Europa nog redelijk mild behandelen.”

Poetin

Terwijl Orbán in Brussel herrie schopt, onderhoudt hij een warme band met de Russische autocratische leider Poetin. Die is blij met de opstand van Hongarije, zegt Van de Roer. “Hij volgt alles met een glimlach. Alles wat verdeeldheid brengt in Europa, is voor Poetin mooi meegenomen. En vergeet niet: Rusland heeft grote economische belangen in Hongarije. Daar bouwt het met het bedrijf Rosatom aan een kerncentrale.”

Een jaar geleden spraken Orbán en Poetin met elkaar tijdens een Chinese top in Beijing. “Ze hebben handen geschud en zijn samen op de foto gegaan, terwijl de oorlog in Oekraïne volop gaande was”, zegt Van de Roer.

Volgens hem eet Orbán van twee walletjes. “Orbán is het geopolitieke neefje van Poetin, maar hij hangt aan het infuus van Brussel. Meer dan de helft van de Hongaarse inkomsten komt uit Brussel. En er zijn zware, serieuze bewijzen van corruptie. De familie van Orbán leeft bijvoorbeeld ook in weelde. Hoe kan dat allemaal?”

Afscheid nemen van Hongarije?

Het zorgt voor alleen maar meer wrevel tussen Orbán en de EU. Volgens Van de Roer moet Brussel zich de vraag stellen of er een toekomst is voor Hongarije binnen het statenverband. “Het is een land van tien miljoen inwoners, op een totaal van 450 miljoen. Wat levert Hongarije op? Op dit moment is Hongarije vooral een pain in the ass.”

“Het blijven prediken van eenheid met dit zwarte schaap aan boord, wat levert dat netto op? Dat is mijn vraag.”

Lees ook: 

Europarlementariër Bas Eickhout noemt EU-plan tegen dwarsligger Orbán ‘strategisch lekken’

Door: Peter Visser