Britten willen terugkeren in de EU, maar die kans is klein: ‘Het leven is duurder geworden’

Take back control. Met die slogan stapte het Verenigd Koninkrijk vier jaar geleden uit de Europese Unie. Wat heeft de brexit de Britten gebracht? "Het leven is duurder geworden sinds het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie is gestapt", zegt correspondent Lia van Bekhoven. Inmiddels wil een meerderheid van de Britten weer onderdeel worden van de EU, maar die weg lijkt afgesloten.

In 2016 kondigde voormalig premier David Cameron voor de ambtswoning aan 10 Downing Street zijn vertrek aan. De conservatieve leider stapte op nadat zijn landgenoten in een referendum voor een vertrek uit de Europese Unie hadden gestemd. Cameron was zelf tegen een Brexit, maar nam wel het initiatief tot het referendum. Na hem kwamen en gingen Theresa May, Boris Johnson, Liz Truss en Rishi Sunak. Allemaal gingen ze gebukt onder de loodzware erfenis van Brexit.

"Ooit werd beloofd dat het leven met Brexit alleen maar beter zou worden", vertelt Van Bekhoven in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Het zou alleen maar 's nachts regenen, overdag zou altijd de zon schijnen. Concreet werd door politici gezegd: er komt minder papierwerk, we blijven handel drijven met de Europese Unie en we kunnen meer handelsakkoorden sluiten met andere landen, dus we kunnen nóg meer handel drijven."

Ook voedsel, dat de Britten voor meer dan de helft uit Europa importeren, zou goedkoper worden. Geen van dat alles is gebeurd, zegt Van Bekhoven. "Het leven is duurder geworden sinds het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie is gestapt." Bovendien worden vanaf vandaag de importcontroles strenger, na jaren van uitstel. Dat maakt de procedures "moeilijker, ingewikkelder, langduriger en duurder".

Soevereiniteit

Het is heus niet alleen kommer en kwel. "De Britten hebben hun eigen paspoorten terug. Dat was belangrijk voor ze. Controle over de eigen grenzen, soevereiniteit." Dat was de drijfveer voor Brexit, zegt Van Bekhoven. "We hebben het nu wel over de economie, maar voor heel veel Britten gold dat niet als de belangrijkste reden om voor Brexit te stemmen."

"Omdat vrij verkeer van mensen niet meer opgaat, kun je zelf bepalen wie er binnenkomt. Je hoeft niet alle leden van de 27 lidstaten binnen te laten. Dat werd gezien als een groot voordeel." Ook is er geen bemoeienis meer van Europese rechters. "Je zit niet meer in de Europese Unie, dus je hebt je niet meer te houden aan de regels van het Europees Hof van Justitie. Ook dat wilden Britten heel graag."

Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!

Toch wordt Brexit niet beschouwd als een succes. Niet alleen is het Verenigd Koninkrijk armer geworden; uit cijfers blijkt dat er ondanks die soevereiniteit, alleen maar meer migranten het land zijn binnengekomen. "Ik mij herinner 2016, toen David Cameron nog premier was. Hij zei: wij proberen om migratie binnen de 100.000 te houden. De laatste cijfers laten zien dat er in 2022 745.000 migranten het Verenigd Koninkrijk zijn binnengekomen."

Het ging met name om vluchtelingen uit Oekraïne of Hong Kong en buitenlandse studenten. "Dat aantal zal wel weer afnemen, maar het is niet wat de meeste Britten zich hadden voorgesteld van Brexit."

Britten hebben spijt

Mede door de erfenis van brexit verslond het Verenigd Koninkrijk na Cameron al drie premiers. "Het laat zien dat Brexit slecht is doordacht. De Britten weten nog steeds niet precies wat ze willen." Inmiddels heeft Sunak de touwtjes in handen, maar de vraag is voor hoe lang nog. "Er komen dit jaar verkiezingen aan. Hoewel het niet helemaal is uitgesloten, is onwaarschijnlijk dat Sunak die wint."

Ondertussen tonen peilingen aan dat inmiddels een meerderheid van de Britten spijt heeft van Brexit. Iets meer dan de helft wil zelfs terugkeren binnen de Europese Unie. Onlangs zag Van Bekhoven demonstranten op de straten van Londen daartoe oproepen. "Maar dat gaat voorlopig zeker niet gebeuren. Ik denk dat je onder een nieuwe premier een betere relatie met de EU mag verwachten, maar geen lidmaatschap. Het lijkt mij niet dat Brussel daarop zit te wachten".

Heb jij Goedemorgen Nederland gemist? Kijk deze aflevering nu hier terug via NPO Start.

Volgens Van Bekhoven is Brexit gestoeld op "fantasiedenken, wensdenken en leugens". "Er werd van alles en nog wat beloofd en dat is niet uitgekomen. Groot-Brittannië is erop achteruit gegaan, het is vanwege Brexit armer geworden. Ook het idee dat het Verenigd Koninkrijk bij een vertrek uit de Unie global Britain zou worden, dus dat de internationale status groter zou worden, is niet de waarheid. Mensen zijn op alle fronten teleurgesteld."

Nexit

D66-Tweede Kamerlid Jan Paternotte vindt dat Brexit een "enorme waarschuwing" moet zijn voor Nederland. "We hebben nu Geert Wilders als leider van de grootste partij (PVV, red.), die voor een Nexit is. Hij zegt: we zijn beter af buiten de Europese Unie. De Britten laten zien dat we wel kunnen klagen over Europa, maar we beter af zijn als we het samen doen. Je economie wordt niet sterker als je het buiten de grootste economie van de wereld plaatst."

De Britten ondervinden nu de gevolgen, zegt de D66'er. "Lange wachtlijsten in de zorg, migratie is alleen maar toegenomen en ze zijn armer geworden. Volgens mij moeten wij dat absoluut niet willen. Het is ook een belangrijke waarschuwing in aanloop naar de Europese Verkiezingen dit jaar. Laten we niet massaal stemmen op partijen die doen alsof we het beste af zijn in ons eentje."