Kan kunstmatige intelligentie je binnenkort ook opereren?

Worden patiënten in ziekenhuizen binnenkort geopereerd door middel van kunstmatige intelligentie? Dat is misschien een utopie, maar hulp van AI wordt in het UMC Utrecht uitvoerig getest. “Het idee is om het stap voor stap te ontwikkelen om het uiteindelijk in de operatiekamer te brengen”, zegt arts-onderzoeker Robin den Boer in Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2.

Kunstmatige hulpchirurgen helpen artsen in het UMC Utrecht op dit moment al bij het vinden van de weg in het lichaam van de patiënt bij ingewikkelde operaties. Diezelfde chirurgen kunnen een patiënt opereren zonder zelf een mes in de hand te nemen, dankzij robotarmen die worden aangestuurd op afstand.

“Aan de operatierobot zitten vier tentakelarmen en die zitten in de patiënt met een camera. Bij een ingewikkelde operatie, met veel bloedvaten en belangrijke organen in de buurt, wil je nauwkeurig opereren. De robot kan daarbij helpen”, vertelt Den Boer. Op een beeldscherm naast de chirurg toont Artificial Intelligence (AI) de weg. “We geven de chirurg een soort Google Maps, om de oriëntatie in het lichaam makkelijker te maken.”

De hulp van AI wordt bijvoorbeeld ingezet bij een operatie waarbij een nieuwe slokdarm wordt gemaakt uit de maag van een kankerpatiënt. Een operatie die een hele dag duurt en enkel door specialisten kan worden uitgevoerd. AI herkent de bloedvaten en organen en geeft ze een onderscheidende kleur. “De chirurg kan ze hierdoor eenvoudiger herkennen”, zegt Den Boer.

Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!

Voor zijn onderzoek naar de hulp van kunstmatige intelligentie aan artsen kreeg hij een beurs van 700.000 euro. Chirurg Jelle Ruurda diende samen met Den Boer onderzoeksaanvragen in. “Ik zag dat heel ervaren chirurgen, die dit soort operaties heel vaak hadden gedaan, soms verdwaalden in het lichaam van een patiënt. We willen voorkomen dat er fouten worden gemaakt.”

Wat Den Boer betreft wordt de rol van AI in het ziekenhuis uitgebreid. “Het idee is om dat stap voor stap te ontwikkelen en om het uiteindelijk in de operatiekamer te brengen.” Daarvoor moet het wel eerst uitgebreid worden getest, erkent de arts-onderzoeker. Hij is hoopvol over AI-assistenten. “Het is vrij futuristisch, maar ook een heel mooi vooruitzicht.”

Deepfake Therapy

Niet alleen in het ziekenhuis, maar ook op andere plekken in de zorg wordt kunstmatige intelligentie ingezet. AI-programmeur Morris Franken ontwikkelde mede het platform Deepfake Therapy, waardoor cliënten zogenaamd met een dader of overleden geliefde in gesprek kunnen. “Bij slachtoffertherapie kunnen therapeuten een foto van een dader gebruiken voor een gesprek, zodat de cliënt vragen kan stellen aan de dader. De therapeut kan de stem zijn van de dader.”

“Het is heel krachtig. Het is een soort exposure 2.0”, zegt psycholoog Anja Rosner, die dankbaar gebruik maakt van Deepfake Therapy. “We werken in therapie al best veel met voorstellingen over de dader. Nu zie je iemand daadwerkelijk. Het voordeel is dat je zelf het gevoel van regie hebt, het gevoel van machteloosheid is veel minder”, zegt ze. “Je kunt alles vragen aan de zogenaamde dader, zelfs excuses.”

Bijna helft beroepen vatbaar voor AI

AI- en dataspecialist Mona de Boer heeft onderzoek gedaan naar welke beroepen mogelijk worden beïnvloed door AI. Ook buiten de zorg zijn er tal van beroepsgroepen die met kunstmatige intelligentie te maken krijgen of het zelfs al hebben geïmplementeerd. “We hebben gekeken naar 130 Nederlandse beroepen. Meer dan vier op de tien beroepen is in hoge of in zeer hoge mate vatbaar voor AI. Dat is dus bijna de helft.”

Banen die het meest vatbaar zijn voor AI, zijn bijvoorbeeld banen in de financiële sector, in meer specialistische dienstverlening zoals ICT-management, maar ook onderwijs. “De banen die wat minder worden geraakt, zitten in de bouwnijverheid, de landbouw en visserij. Zij ondervinden bijna geen hinder, omdat dat beroepen zijn waar veel met handen wordt gewerkt.”

Stand van Nederland: Generatie Next duikt in de wereld van kunstmatige intelligentie. Het schrikbeeld is dat robots ons werk en uiteindelijk ons leven overnemen. Maar is dat wel zo? Kijk deze aflevering nu hier terug op NPO Start. 

Door: Peter Visser