Liever geen gedwongen uitkoop piekbelasters: ‘Het hart van de boeren ligt bij de boerderij en niet bij het geld’

Stikstofminister Christianne Van der Wal (VVD) heeft flink de tijd genomen om te zorgen dat de informatie die het ministerie naar buiten brengt volledig is en klopt. Boeren kunnen op de site van het stikstofloket terugvinden of ze piekbelaster zijn. Tweede Kamerlid Derk Jan Eppink (JA21) denkt dat niet veel boeren gebruik zullen maken van de opkoopregeling die de minister zal voorstellen.

Als je jaarlijks 2500 mol aan stikstof uitstoot val je onder de noemer piekbelasters. Van der Wal wil deze grote stikstofuitstoters bij voorkeur vrijwillig uitkopen tegen maximaal 120% van hun bedrijfswaarde. Met name boeren die dicht in de buurt van Natura 2000-gebieden hun bedrijf hebben maken zich enigszins zorgen.

Boeren kunnen vanaf maandag online checken of hun bedrijf onder de regeling valt. Als dat zo is, maken zij aanspraak op de volgens stikstofminister Christianne van der Wal "woest aantrekkelijke" regeling. Zij kunnen zich dan laten uitkopen voor 120 procent van de waarde van hun bedrijf. Deze regeling is open vanaf 3 juli en sluit begin april volgend jaar.

Boer Ben Beerends heeft een familiebedrijf. Hij zegt tegen Goedemorgen Nederland: "We hopen dat de duidelijkheid nu echt gaat komen, want het heeft al veel te lang geduurd." Hij weet zelf nog niet welke kant het kwartje zal opvallen. "Het is koffiedik kijken. Als je piekbelaster bent kun je meedoen aan een regeling. Ik wil eigenlijk door boeren."

Beerends zou liever willen innoveren om de stikstof te reduceren in plaats van zijn bedrijf in de verkoop te moeten doen. Daar zal de overheid echter wel regelingen voor moeten optuigen stelt hij. "Wij kunnen stikstof reduceren, maar dan hebben we wel hulp van de overheid nodig om het samen te doen."

Met name veehouders onder piekbelasters

Het zijn vooral boeren met melkvee en vleeskalveren die veel stikstof uitstoten. Daarna komen varkens- en pluimveehouders, heeft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) berekend.

Het zijn niet alleen boeren die boven de limiet uitkomen. Ook 28 fabrieken stoten meer stikstof uit. Dit zijn bijvoorbeeld Tata Steel in Velsen, Rockwool in Roermond en cacaofabriek Olam in Koog aan de Zaan. Zij vallen niet onder de landbouwregeling.

In totaal gaat het om ongeveer 3000 boeren die onder deze piekbelastersaanpak vallen. Ongeveer 60 procent van hen heeft het bedrijf in Gelderland.

Ook kunnen boeren kijken of zij in aanmerking komen voor verplaatsing van hun bedrijf, of dat zij met innovatie genoeg stikstof kunnen reduceren. Voor regelingen hiervoor komen ongeveer 8000 boeren in aanmerking. Deze regeling eindigt eind dit jaar.

Het ministerie heeft een belteam opgezet om boeren te helpen bij het maken van een keuze van welke regelingen zij gebruik kunnen maken.

Tekst gaat verder onder de tweet:

Weinig animo verwacht

De regeling is vrijwillig, schrijft Van der Wal. Ze laat ook weten dat boeren die nu onder de regeling vallen niet per definitie later in aanmerking komen voor verplichte maatregelen. Wel benadrukt ze dat er geen aantrekkelijkere regeling zal komen dan die er nu ligt. Ook heeft het kabinet eerder gezegd dwang niet te schuwen als er niet genoeg stikstof gereduceerd wordt.

Eppink verwacht niet dat veel boeren gebruik gaan maken van de uitkoopregeling. "Het is ofwel je wordt vrijwillig uitgekocht, of niet. Het hart van de boeren ligt bij de boerderij en niet bij het geld."

De volgende stap die de minister kan gaan zetten is het gedwongen onteigenen. Boeren moeten dan dus verplicht worden uitgekocht. "Dat is een zeer riskante aangelegenheid," zegt Eppink. "Ik kan haar alleen maar aanraden daar niet mee te beginnen, want dat creëert direct weer een opstand bij de boeren."

Reactie Agractie en FDF

Agractie vindt het jammer dat niet alle regelingen voor boeren tegelijk zijn opengesteld. Dat laat de belangenorganisatie weten in een reactie op de bekendmaking van de stikstofminister.

"Johan Remkes adviseerde dat boeren een royale keuze moeten krijgen tussen de opties omschakelen, innoveren, verplaatsen of stoppen", aldus de organisatie. "Het kabinet kiest nu echter op dit moment alleen voor de optie stoppen, waardoor boeren die door willen geen keuze hebben." Daarnaast vindt Agractie dat "vrijwilligheid gewaarborgd moet zijn en blijven".

Voorman van Farmers Defence Force (FDF) Mark van den Oever is van oordeel dat de Staat deze keuze vooral zelf moet maken, waar de grens komt te liggen. Maar het zou volgens hem "mooi zijn als iedereen voor 120 procent uitgekocht kan worden". "Als die boeren nu willen stoppen, kunnen zij nergens terecht", stelt Van den Oever, waardoor volgens hem alsnog onteigening dreigt.

Natuurorganisaties wel tevreden

Natuurorganisaties zijn blij met het openstellen van de regelingen voor boeren die relatief veel stikstofneerslag op natuurgebieden veroorzaken. "Een eerste lichtpuntje in dit zware dossier" noemen Natuur & Milieu en Natuurmonumenten de regelingen die de overheid maandag bekendmaakte.

De natuurorganisaties zijn "tevreden dat de piekbelastingsaanpak nu echt start". Dat is hoognodig, zeggen ze, want de natuur "gaat gebukt onder de aanhoudende stikstofneerslag en kan niet langer wachten".

"Elke dag uitstel maakt natuurherstel moeilijker, duurder en uiteindelijk onmogelijk", voegen Natuurmonumenten en Natuur & Milieu eraan toe. De regelingen geven volgens hen ademruimte aan de natuur en duidelijkheid aan boeren.

Maandag gaan diverse natuurorganisaties in gesprek met Landbouwminister Piet Adema (ChristenUnie) over de totstandkoming van het landbouwakkoord. Daar leggen de organisaties sterk de nadruk op natuurherstel en de transitie naar een duurzame landbouw.