Sociaal en Cultureel Planbureau pleit voor bindend correctief referendum

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) pleit voor het invoeren van het bindend correctief referendum. Dat zou het vertrouwen in de politiek kunnen vergroten. Volgens het SCP vinden op dit moment ruim drie op de vijf Nederlanders dat het de verkeerde kant op gaat met het land.

Het laatste referendum werd in 2018 afgeschaft. Volgens het kabinet bracht het vooral "verwarring", omdat de uitslagen niet bindend waren en Den Haag die naast zich neer kon leggen. Het SCP wil daarom een bindend correctief referendum, waarbij de bevolking een wetsvoorstel kan terugsturen naar de Tweede Kamer.

Het SCP spreekt in een rapport dat woensdag is gepresenteerd van "een hoog onbehagen" onder de Nederlandse bevolking. Die onvrede "kan nadelige gevolgen hebben voor de samenleving en onze democratie", waarschuwt het adviesorgaan.

Een op de vijf Nederlanders vindt dat het land wel de goede kant op gaat. Dat is snel veranderd. In 2020 was ongeveer 45 procent optimistisch en 40 procent pessimistisch. Het onbehagen is volgens de onderzoekers het grootst bij mensen die zichzelf omschrijven als "economisch links en cultureel conservatief". Mensen die liberaal en pro-Europees zijn, zien de toekomst juist zonnig in.

'Inspelen op gevoel van onbehagen'

Het SCP adviseert de overheid om iets te doen aan de problemen die mensen hebben waardoor ze somber zijn. Dat is belangrijker dan inspelen op "het gevoel van onbehagen". Het correctief bindend referendum ziet het adviesorgaan als belangrijkste instrument om het vertrouwen te herstellen.

Daarnaast kan het helpen als de overheid kijkt naar meer dingen dan alleen werk of inkomen, en bijvoorbeeld eenzaamheid bestrijdt of mensen digitaal vaardiger maakt. Ervan uitgaan dat mensen zichzelf moeten redden is volgens het SCP geen oplossing, "dat zal de ongelijkheden alleen nog maar vergroten".

Plattelandsgemeenten

Volgens het rapport kunnen mensen om tegengestelde redenen negatief zijn. Sommige mensen vinden dat de overheid te weinig doet tegen klimaatverandering, terwijl anderen vinden dat de maatregelen juist te ver gaan. Het helpt om mensen meer inspraak te geven, bijvoorbeeld via burgerberaden en referenda, aldus het SCP.

In de plattelandsgemeenten buiten de Randstad is het onbehagen het grootst, constateert het SCP. De inwoners daar vinden dat de politiek geen oog heeft voor de regio. De onderzoekers adviseren de politiek daarom meer mensen uit de regio's in de Tweede Kamer te plaatsen.

'Zeer de vraag' of kabinet referendum wil invoeren

Politiek verslaggever van Omroep WNL Tessa van Viegen vraagt zich "ten zeerste af" of het kabinet wil overwegen om een correctief bindend referendum in te voeren. "We weten dat VVD en CDA tegen zijn. Het is ook maar de vraag of D66 nog achter het referendum staat. Er is vorig jaar nog een wetsvoorstel voor ingediend, dat haalde het niet. Ik betwijfel of het nu anders zou zijn."