Passagiers in de vleugel en elektrische motoren: is dit de duurzame toekomst van de luchtvaart?

Komende zomer stappen we weer massaal in het vliegtuig op weg naar onze vakantiebestemming. Maar met ons stijgen ook liters vervuilende kerosine op. Vliegen moet groener, maar hoe? De Technische Universiteit Delft werkt aan het vliegtuig van de toekomst: de Flying-V, een vliegtuig zonder romp, waarbij passagiers worden vervoerd in de vleugel. "Dit vliegtuig is positief voor het klimaat, maar drukt ook de kosten", zegt projectleider Roelof Vos in Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2.

De Flying-V is geschikt voor vluchten over lange afstanden. "Je kunt ermee van hier naar New York. Passagiers zitten dan niet meer in de romp, maar in de vleugel. Door de vorm van het vliegtuig heb je minder weerstand en doordat je het gewicht veel beter over de vleugels verdeeld, is het vliegtuig ook lichter", vertelt Vos. Dat draagt bij aan een "veel hogere" efficiëntie. "Dus waar je ook op gaat vliegen, of het nou waterstof wordt of duurzame kerosine; dit vliegtuig heeft er minder van nodig."

De luchtvaart drukt zwaar op het klimaat, maar geldt voorlopig als moeilijk te verduurzamen. De Europese lidstaten en het Europees parlement spraken onlangs af dat al binnen twee jaar 2 procent van de vliegtuigbrandstof duurzaam moet zijn. De TU Delft ontwikkelt niet alleen de Flying-V, maar ook nieuwe lasmethoden en kijkt naar de mogelijkheid van het gebruik van alternatieve brandstoffen, zoals waterstof. Ook worden er door de universiteit nieuwe verbrandingsmotoren gebouwd.

Op dit moment is het vliegtuig alleen nog te aanschouwen op schaalmodel. Vos ziet 'zijn' vliegtuig niet voor 2040 opstijgen. "Dat heeft twee redenen. De ontwikkeling van een vliegtuig duurt ongeveer tien jaar en we zitten nog in de onderzoeksfase. Tegelijkertijd zie je dat er op dit moment vliegtuigen worden ontwikkelt door Airbus en Boeing. Die willen ze nog wel een jaar of twintig produceren, voordat ze vervangen worden. De kosten om een nieuw vliegtuig te ontwikkelen liggen rond tien miljard euro."

Elektrisch vliegen

De Flying-V is dus voorlopig toekomstmuziek, maar in het Gelderse Teugen wordt er nu al duurzaam gevlogen. Vier kleine elektrische vliegtuigen stijgen zeven dagen per week op en worden gebruikt voor vlieglessen en vliegopleidingen door bijvoorbeeld luchtvaartmaatschappij KLM. Mede-eigenaar van de E-Flight Academy Merlijn van Vliet is pionier in de wereld van het elektrisch vliegen. "Nu kan je alleen nog je tandenborstel meenemen, maar hiermee kan je straks hopelijk op vakantie."

Van Vliet is naar eigen zeggen de eerste Nederlander die naar zijn werk vloog, van Amsterdam naar Teugen. "Dat soort verbindingen zouden met een privéjet absurd zijn. Je stoot heel veel kerosine uit en het geluid is enorm. Met een elektrisch vliegtuig heb je daar geen last van."

Volgens Van Vliet, die met zijn vliegtuigen nu een uur in de lucht kan blijven, is elektrisch vliegen binnen Europa in de nabije toekomst op grote schaal mogelijk. "Er zijn drieduizend vliegvelden in Europa waar vanaf elektrisch gevlogen kan worden. Dat biedt een hele nieuwe mobiliteitsoptie. Daarbij hebben omwonenden veel minder last van elektrisch vliegverkeer."

Hoe snel dat werkelijkheid wordt? "Het heeft alles met schaal te maken. Hoe meer we dit gaan doen, hoe goedkoper het wordt."

'Brussel moet elektrisch vliegen aanjagen'

Medeoprichter en piloot Evert-Jan Feld legt de laatste hand aan de controle van één van de elektrische vliegtuigjes. Hij haalt zijn hand over de vleugel. "De check is korter en simpeler. De stroom is ook heel goedkoop. We 'tanken' hem vol voor zeven of acht euro."

Maar er is een achilleshiel: de batterij. "De batterijtechnologie is nog heel nieuw, en binnen de luchtvaart zijn we ontzettend voorzichtig. Als een batterij al een klein beetje van zijn gezondheid kwijt is, mag die niet meer in een vliegtuig. De batterijen die wij hebben, kunnen maar 500 vlieguur mee. Per toestel kost het 22.000 euro om ze te vervangen. Dat zorgt voor een afschrijving van 55 euro per vlieguur. Daar kun je best wel heel wat brandstof voor tanken."

Volgens Feld moet Brussel in actie komen om de ontwikkeling van elektrisch vliegen aan te jagen. Als je een elektrische auto koopt, krijg je belastingvoordeel. Voor elektrisch vliegen is dat helemaal niet zo", vertelt de piloot, terwijl hij de stuurknuppel bedient. "Als ik een elektrisch vliegtuig koop, is dat eigenlijk duurder dan een gewoon toestel. Als we dit echt willen, moet je de markt iets bieden."

'Voor kleine luchtvaart heilige graal'

Volgens Feld zijn investeringen het dubbel en dwars waard. "Voor de kleine luchtvaart is dit zeker de heilige graal." Aan het eind van het volgende decennium kunnen elektrische vliegtuigen met zo'n twintig man aan boord 500 tot 1000 kilometer afleggen, verwacht hij. "Dan kun je binnen Europa gewoon elektrisch van A naar B, als daar geen mooie treinverbinding ligt."

Maar naar de andere kant van de oceaan? "Dat gaat nooit gebeuren met een batterij", zegt Feld. "Daarvoor is de energiedichtheid te laag. Per kilogram gewicht heb je twintig keer minder energie in een batterij zitten dan in de huidige brandstof die we kennen. De oplossing daarvoor gaat zijn dat je naar biologische of synthetische brandstoffen gaat."

Met het vliegtuig naar de zon: dat willen we het liefst blijven doen. Maar vliegen is ook slecht voor het milieu, dus zijn er innovaties nodig om vliegen duurzamer te maken. Liggen er al ideeën op tafel? En wat gaan deze innovaties de passagier uiteindelijk kosten? Jill Bleiksloot gaat op zoek. Kijk zaterdag om 22:00 naar Stand van Nederland: Generatie Next, op NPO2. Eerdere uitzendingen kijk je hier terug op NPO Start.