Oorlog heeft twee gezichten: ‘Er is veel leed, maar soms ontstaat er een warm bad’

Oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen maakt regelmatig van dichtbij mee hoe een woonwijk kan veranderen in een slagveld. Op Nationale Dodenherdenking vertelt hij bij Goedemorgen Nederland wat een oorlog betekent. Volgens hem kan een oorlog twee gezichten hebben.

Hedendaags doet Melissen vooral verslag vanuit Oekraïne, maar in het verleden was Melissen ook actief in Syrië, Afghanistan, Irak, Israël, Iran, Mali, Palestina. In al die gevallen zag hij dat "de burger vaak de klos. Mensen die helemaal geen zin hebben in een oorlog zijn meestal de pineut. Dat is de trieste waarheid zolang er oorlog bestaat".

Ook zag Melissen duizenden Oekraïners op de vlucht slaan. "Zij verlangen terug naar hoe het ooit was", zegt hij. "Er gaan ook heel veel militairen dood, maar de burger die massaal op de vlucht is in Oekraïne kan zich bijna niet meer voorstellen hoe het leven was voor de oorlog. Ze verlangen enorm terug naar die tijd, maar zien dat voorlopig niet gebeuren."

Saamhorigheidsgevoel

Naast dat er heel veel leed is bij burgers, ziet Melissen ook mooie dingen gebeuren. "Mensen in oorlog worden opgenomen in een soort saamhorigheidsgevoel. Waarbij ze ook de goede kanten van mensen ervaren, die niet tegen hen vechten. De mensen met wie ze de oorlog moeten doorstaan. Er ontstaat onderling een warm bad, waarbij je samen tegen de vijand bent."

Dat ervaart Melissen zelf ook als hij in oorlogsgebieden is, waar zoveel leed en vernietiging te zien is. "Juist als er zoveel slechts aan de gang is, is er ook een enorm verlangen bij mensen dat je ook de mooie dingen nog wilt zien. Het contact tussen mensen is vaak heel intens. Je leert elkaar heel goed van heel dichtbij kennen, in een hele belangrijke levensbedreigende situatie."

Dodenherdenking

Vandaag is het ook Nationale Dodenherdenking. Melissen raadt mensen aan het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam te bezoeken. Daar staan 102.000 namen van Holocaustslachtoffers op die nooit een graf hebben gekregen.

Melissen heeft onderzoek gedaan naar hoe de oorlog doorwerkt binnen families wiens familienaam op het herdenkingsmonument staan. "Je ziet dat de oorlog doorleeft. Sommige willen er vanaf, maar komen er niet vanaf. Want het toch een soort trauma dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. De oorlog is er voor heel veel mensen nog steeds."

Historicus Astrid Sy bevestigt dat de oorlog "totaal nog steeds leeft" bij heel veel mensen en nabestaanden. "Het leeft ontzettend door. Het trauma is er nog steeds."