SCP luidt de noodklok: grote zorgen om structurele en hardnekkige ongelijkheid in Nederland

De ongelijkheid in Nederland is structureel en hardnekkig. Dat concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in haar rapport. Iemands positie in de maatschappij hangt niet meer alleen af van opleiding, beroep, inkomen en financieel vermogen. Ook je (sociale) netwerk, waar je bij past en mate van gezondheid en aantrekkelijkheid spelen een rol.

Uit het SCP-onderzoek blijkt dat één op de zes Nederlanders op vier van deze aspecten tekort komt. Daarentegen soort één op de vijf wel goed over de gehele linie. Het geeft het beeld weer van grote structurele ongelijkheid. "Die is hardnekkig en heeft grote gevolgen", is te lezen in het rapport.

Sociale klassen

Het SCP concludeert na het onderzoek dat er zeven sociale klassen zijn in Nederland: de werkende bovenlaag (19,9%); de jongere kansrijken (8,6%); de rentenierende bovenlaag (12,2%); de werkende middengroep (24,9%); de laagopgeleide gepensioneerden (18,1%); de onzekere werkenden (10,0%); en het precariaat (6,3%).

"De groepen aan de ‘onderkant’ hebben minder kansen in de maatschappij, en ook minder vertrouwen in elkaar, de politiek en de overheid", schrijft SCP. Deze groep geeft hun leven een laag cijfer en plaatsen daarmee zichzelf onderaan de maatschappelijke ladder. Het verschil met de 'bovenkant' groeit en wordt steeds hardnekkiger. "Dit kan de sociale cohesie in de samenleving onder druk zetten."

'Overheid doet te weinig'

'De overheid doet te weinig voor ons', klinkt het vanuit een ruime meerderheid van de drie onderste sociale klassen. Bij de hogere sociale klassen ligt dat aantal op slechts een kwart. Van de onderste twee groepen (het precariaat en onzekere werkenden) voelt een grote groep zich niet genoodzaakt om te stemmen. Het SCP roept het kabinet op ervoor te zorgen dat ook deze burgers betrokken blijven bij de politiek.

Alleen maar focussen op het financiële aspect is volgens SCP te weinig om de ongelijkheid in de samenleving op te lossen. De ongelijkheid uit zich namelijk ook in andere kapitaalvormen: sociaal netwerk, digitale vaardigheden en gezondheid. Een onderverdeling maken in klassieke doelgroepen, zoals jongeren, ouderen en mensen met een migratieachtergrond blijkt ook weinig effect te hebben in het verkleinen van de ongelijkheid. "Die doelgroepen komen namelijk in meerdere sociale klassen voor en kunnen niet over één kam worden geschoren."

SCP raadt tevens af de verantwoordelijkheid bij de burger zelf neer te leggen, aangezien niet iedereen dezelfde hulpbronnen tot zijn beschikking heeft. Eigen verantwoordelijkheid nemen kan juist een tegenovergesteld effect teweegbrengen.

Wat werkt wel?

SCP noemt drie zaken die de ongelijkheid mogelijk kunnen verkleinen. Ten eerste door kapitaaltekorten gericht aan te vullen. Daarnaast helpt het als een stelsel zo is ingericht dat mensen hulp krijgen op de momenten wanneer het echt nodig is. "Ten slotte is het belangrijk dat er in beleid meer oog is voor het verband tussen ongelijkheid en sociale cohesie."

ChristenUnie-fractievoorzitter Mirjam Bikker erkent veel van deze problemen en raadt mensen aan 15 maart te stemmen tijdens de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen. "Het is zo belangrijk dat de burger vertelt wat goed is voor Nederland. Stem op een partij die iets wil doen voor je toekomst", zegt zij bij Goedemorgen Nederland op NPO 1.