De vele gezichten van prins Bernhard: van egocentrisch tot heldhaftig
Wie is prins Bernhard? Een nieuwe documentaire met niet eerder vertoond privémateriaal laat de prins zien in verschillende gedaanten en vertelt over zijn veelbewogen leven. "Daar horen de nodige schandalen bij", zegt royaltydeskundige Jeroen Schmale, die de documentaire al heeft gezien. Zo komt in de driedelige serie op Videoland een vrouw aan het woord die zegt een dochter te zijn van Bernhard.
De schandalen die aan bod komen kenden we eigenlijk al, zegt Schmale in Goedemorgen Nederland op NPO 1. Zo gaat het over de twee buitenechtelijke dochters van Bernhard, die hij publiekelijk erkende in een interview dat na zijn dood werd gepubliceerd. "Maar de documentaire werpt ook een andere blik op het leven van de prins. Ook zijn goede kanten worden belicht."
Voor het verhaal over Bernhard is gebruik gemaakt van allerlei beelden uit het privéarchief van de koninklijke familie. "We zien bijvoorbeeld beelden uit het jacht van Bernhard en Juliana, dat ze als huwelijksgeschenk kregen van de Nederlandse bevolking. Je vraagt je af hoe de makers aan die beelden zijn gekomen."
Buitenechtelijke dochters
In de documentaire komen verschillende journalisten aan het woord, zoals Pieter Broertjes en Jan Tromp, die Bernhard vlak voor zijn dood interviewde voor de Volkskrant. In dat interview, dat in 2004 na zijn overlijden werd gepubliceerd, erkent Bernhard zijn twee buitenechtelijke dochters.
Jutta Chorus, schrijver van een boek over prinses Beatrix, de dochter van Bernhard, vertelt in de documentaire: "Beatrix leest dat interview en noemt het een doodszonde." Volgens Annejet van der Zijl, biograaf van Bernhard, vraagt prinses Beatrix zich na de begrafenis af wie ze nou eigenlijk begraven hebben.
Volgens Schmale heeft het interview in de Volkskrant grote impact gehad op de Oranjes. "Beatrix heeft hem zestig jaar lang meegemaakt en op het moment dat hij er niet meer is, borrelen er allemaal vragen over hem op."
In de documentaire komt een vrouw aan het woord die ook zegt een dochter van Bernhard te zijn, maar nooit door hem is erkend. Schmale: "Daar heeft Bernhard zich niet over uitgesproken. Het kan zijn dat hij niet eens wist dat hij vlak na de oorlog via een slippertje nog een dochter verwekt heeft. Dat is waar zij in ieder geval van uitgaat."
'Egoïstisch karakter'
De twee buitenechtelijke dochters die Bernard wel publiekelijk heeft erkend, komen al voor die tijd bij hem op bezoek. "Ze kwamen bijvoorbeeld naar het vakantieverblijf in Porto Ercole, ook als Juliana daar was. Als prins Bernhard dan fotograven van de roddelpers zag, zei hij: jullie moeten volgende week terugkomen, dan komt Willem-Alexander met zijn nieuwe vriendin. Die fotograven vertrokken meteen en kwamen een week later terug."
"Bernhard wilde niet gefotografeerd worden met zijn buitenechtelijke dochters en liet dat ten koste gaan van de privacy van zijn kleinkinderen. Dat gaat best ver. Daaruit spreekt zijn egocentrische karakter."
Dat karakter herkende ook voormalig koningshuisverslaggever Carla Joosten in Bernhard. "Ik heb hem altijd geschetst als de deugniet van Oranje. Na zijn dood kwam het interview in de Volkskrant vrij. Toen dacht ik: dit is geen gewone deugniet, deze man heeft echt alleen maar geleefd voor zichzelf. Hij heeft geprofiteerd van zijn huwelijk. Dat vind ik heel egoïstisch, maar heel ongebruikelijk was het in zijn tijd ook niet."
Waarom Bernhard ervoor koos om zijn buitenechtelijke dochters na zijn dood toch te erkennen, blijft gissen. Schmale: "Misschien wilde hij voorkomen dat er nog jaren over gespeculeerd zou worden, want dat werd tot dan toe gedaan in de pers." Joosten: "Misschien wilde hij het ten behoeve van die kinderen doen. Het is in ieder geval geen kwestie van je eigen blazoen schoonvegen."
Dachau
In de documentaire wordt niet alleen maar kwaad gesproken over Bernhard. Schrijver van een boek over Juliana Jolande Withuis vertelt over hoe Bernard honderden mensen vlak na de oorlog liet ophalen uit concentratiekamp Dachau in Zuid-Duitsland. "Bernhard heeft gezorgd dat er zestig vrachtwagens naar Dachau reden. Het was een enorme colonne."
"Hij heeft alle regels aan zijn laars gelapt, is over alle bureaucratische drempels heengestapt en heeft op het juiste moment beseft: dit moet gewoon nu gebeuren. Dat is een heldendaad", zegt Withuis. "Ik heb een kaartje gevonden aan Bernhard waarin staat: 'Je hebt ons uit het moeras van Dachau gehaald. Ik ben je eeuwig dankbaar.'"
"Brutale mensen hebben de halve wereld en zijn wil was redelijk wet toen Nederland net bevrijd was", zegt Schmale over de reddingsactie. "Het was een grote chaos in Den Haag en Bernhard kreeg brieven dat in Dachau mensen aan tyfus bezweken. Hij zei toen: er moeten nu hulptroepen heen. De regering kreeg het niet voor elkaar, hij wel. Dat heeft zijn reputatie in die tijd goed gedaan."
