Betekent aardbeving einde presidentschap Erdoğan? ‘De enorme schade wordt zichtbaar’

Publicist Zihni Özdil waarschuwt voor een golf aan samenzweringstheorieën in Turkije na de zware aardbeving in het land. Hij durft daarom niet te voorspellen of de ramp grote politieke consequenties heeft voor de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan. “Het kan, maar ik betwijfel of we dat met zekerheid kunnen zeggen”, zegt Özdil in WNL Op Zondag op NPO 1.

In eigen land zwelt de kritiek op Erdoğan aan. Critici vinden dat in de eerste dagen na de bevingen niet genoeg reddingswerkers zijn ingezet en er ook niet voldoende humanitaire hulp is geleverd. Ook zou de president (sinds 2014) de afgelopen jaren te snel en te veel hebben willen bouwen, waardoor voor de bouwsector een oogje werd dichtgeknepen en lang niet altijd aan de bouweisen werd voldaan.

De aardbeving raakte Turkije in het “hartland van de achterban van Erdoğan”, vertelt Özdil, die zelf familie en vrienden heeft in het getroffen gebied. “Aan het begin van deze immense crisis zeiden mensen: dit is de wil van God, Erdoğan kan hier niets aan doen. Nu het stof langzaam begint neer te dalen en de enorme schade zichtbaar wordt, lijkt dat te veranderen.”

Samenzweringstheorieën

De vraag is nu in hoeverre de aardbeving gevolgen heeft voor de presidentsverkiezingen in juni, zegt Özdil. “Ik ben zelf bang dat er in aanloop naar de verkiezingen een enorme mediacampagne komt. Turkije is erg vatbaar voor samenzweringstheorieën. Deels is dat begrijpelijk; het is een volk met veel onzekerheid en armoede.”

Denkbaar is volgens Özdil dat samenzweringstheorieën de kop opsteken waarin Joden de schuld krijgen van de aardbeving. “Dat soort theorieën zijn eerder voorbij gekomen. Erdoğan zal het zelf niet direct zeggen, maar de media bijvoorbeeld wel.”

Luister deze uitzending terug als podcast. Tekst gaat hieronder verder

Ook volgens schrijfster Lale Gül is in Turkije “de waarheid van nep onderscheiden ontzettend moeilijk”. Gül spreekt Turks en volgt de situatie in Turkije op de voet. “Je hebt in Turkije allerlei complottheorieën, bijvoorbeeld ook over in hoeverre je de verkiezingen kunt vertrouwen. Er wordt tijdens verkiezingen gewerkt met een kistjessysteem. Vervolgens gaan er altijd video’s rond waarop te zien is hoe kistjes achter een gebouw in de brand worden gestoken.”

Paleis met 1100 kamers

“Er is ook een complottheorie dat Erdoğan een paleis heeft met 1100 kamers, heel ordinair ingericht”, zegt Gül. “Dat zet mensen aan het denken: in hoeverre kunnen we zo’n man eigenlijk vertrouwen? Er gaat zelfs een theorie dat de aanslag in een drukke winkelstraat in Istanbul kort geleden opdracht was van Erdoğan.” Volgens de aanhangers van deze theorie zou Erdoğan vervolgens daadkrachtig kunnen optreden, om zo zijn status als sterke leider te handhaven, vertelt Gül.

Ze ziet dat de positie van Erdoğan steeds verder onder druk komt te staan. “Net als de gebouwen na de aardbeving stort ook de steun voor Erdoğan in. Van alle kanten krijgt hij kritiek, ook van zijn hondstrouwen stemmers.” Onder zijn eigen achterban is de president populair vanwege zijn conservatieve opvattingen, zegt Gül. “Maar de hulpdiensten schieten tekort, de bouwadviezen zijn genegeerd en het gaat niet goed met de economie.”

Turkije instabiel

Volgens de schrijfster was de situatie in Turkije al voor de aardbeving instabiel. “De inflatie is erg hoog, er is armoede. Er zijn miljoenen Syrische vluchtelingen binnengelaten, waardoor hele wijken zijn veranderd. Ook daar is veel kritiek op. Veel Syriërs hebben geen werk en geen kansen en slaan aan het muiten en stelen. Racistische opmerkingen over Syriërs zijn heel normaal op Turks Twitter.”

De populariteit van Erdoğan in Turkije groeide hard in 1999 toen hij net burgemeester van Istanbul af was en kritiek had op de regering na een aardbeving toen, waarbij zo’n 17.000 mensen om het leven kwamen. Volgens Zihni Özdil is het lastig te voorspellen of hem nu hetzelfde lot te wachten staat als de politieke leiders van Turkije destijds.

Özdil: “Dit gaat om het conservatieve hartland van de AK-partij van Erdoğan. Het lijkt mij voor zijn achterban zelfs na deze tragedie heel moeilijk om op een progressieve partij te stemmen die ideologisch compleet het tegenovergestelde is. Ik denk eerder aan het scenario dat een andere leider de partij overneemt, dan dat de AK-partij heel zwaar de verkiezingen gaat verliezen.”

Lees ook: 

VN verwachten dat dodental aardbevingen oploopt tot ruim 50.000

Door: Peter Visser