Toename illegale tabaksproductie: ‘Per dag wordt 550.000 euro aan accijnzen ontlopen’

Illegale tabaksproducten worden steeds vaker in West-Europese landen geproduceerd, waaronder Nederland. Met hogere accijnzen op tabak in het vooruitzicht zal deze trend doorzetten, zo waarschuwen criminologe Brenda Oude Breuil van de Universiteit Utrecht en Europarlementariër Jeroen Lenaers van het CDA in de NPO Radio 1-podcast Het Onderzoeksbureau van Omroep WNL. Een solide Europese aanpak van het probleem is er nog niet. Lenaers: “Alles is grensoverschrijdend, dus je moet nu ook grensoverschrijdend de samenwerking verbeteren. Vooral in het traceren van machines en tabaksproducten.”

In Nederland zijn in 2021 acht illegale sigarettenfabrieken opgerold. Die cijfers deelden de FIOD en de Douane. Het gaat om 227.314.895 sigaretten, 164.199 kg tabak en 44.505 kg waterpijptabak dat in beslag is genomen.

De productie van illegale sigaretten is volgens Oude Breuil en Lenaers een internationaal probleem. Fabrieken zijn in verschillende landen actief en vaak maar een paar weken in bedrijf. “Die fabrieken zijn heel flexibel. Ze worden opgetuigd, draaien soms maar twee weken en duiken dan weer ergens anders op”, aldus Oude Breuil. De criminele netwerken omvatten veel verschillende Europese nationaliteiten. Om dit probleem aan te pakken is internationale samenwerking nodig maar dit gaat nog niet zo makkelijk, zien Lenaers en Oude Breuil.

Sinds 2021 geldt in Nederland een vergunningsverplichting voor sigarettenmachines en in Polen wordt al een aantal jaar accijns geheven op ruwe tabak. In veel Europese landen is dit echter niet het geval. Naar aanleiding van de NPO Radio 1-podcast heeft Lenaers vragen gesteld aan de Europese Commissie over hoe dit probleem in de toekomst aangepakt gaat worden. Lenaers: “Je zou veel meer op traceerbaarheid van machines, filters en ruwe tabak moeten inzetten. Ik wil dat er een permanent onderzoeksteam wordt opgezet die de illegale tabaksproductie onderzoekt, met politieteams uit verschillende lidstaten.”

‘Nederland logistiek gezien goede locatie’

Oude Breuil is betrokken bij een recent afgerond Europees onderzoek naar de handel in illegale tabaksproducten. Uit het onderzoek ‘Illicit Trade in Tobacco Products’, blijkt waarom die sigarettenmachines in Nederland opduiken. De machines komen uit failliete sigarettenfabrieken, uit onder andere Polen en duiken nu op in West-Europa. “Nederland is logistiek gezien een goede locatie voor de productie van illegale sigaretten”, zegt Oude Breuil. “We hebben goede wegen en de havens van Rotterdam en Antwerpen zijn vlakbij. Producenten willen zich dicht bij de afzetmarkt vestigen.” De smokkel is voornamelijk bedoeld voor landen met hoge accijnzen, zoals het Verenigd Koninkrijk, ziet Oude Breuil: “Dan ligt Nederland natuurlijk perfect.”

Illegale handel en productie van sigaretten blijkt aantrekkelijk en lucratief voor criminelen. Oude Breuil: “Het is een vrij risicoloos delict. De kans dat jouw zaakje wordt opgerold is niet heel groot. Daarbij kun je met de productie van illegale sigaretten ongeveer 550.000 euro winst per dag maken puur op wat je aan accijnzen ontloopt.”

Producenten van illegale sigaretten vervoeren hun containers vol sigaretten vaak via verschillende routes, zo blijkt uit onderzoek van Oude Breuil. Op die manier wordt de pakkans verkleind. “Als je één container veilig op de afzetmarkt krijgt zonder gesnapt te worden heb je je opstartkosten er al uit. Een container heb je in vier tot vijf dagen vol bij een goed draaiende fabriek. Dus als jij een weekje produceert en je krijgt die container met sigaretten veilig aan de overkant, dan zijn je kosten er al uit”, aldus Oude Breuil.

Het Onderzoeksbureau is een podcast van Omroep WNL, waarin journalist Sandra van den Heuvel elke twee weken duikt in een wereld van misdaad of misstanden. De vijfendertigste aflevering van Het Onderzoeksbureau over illegale sigarettenfabrieken is te beluisteren via je favoriete podcastapp. 

Door: Redactie