Kamer wacht stevig debat over Afghanistan: ‘Horen al sinds mei wat daar gaande is’

De Tweede Kamer debatteert vandaag over de evacuatieoperatie in Afghanistan. In dit debat wordt er ingezoomd op de vraag hoe het kon dat Nederland zo laat ingreep met de evacuaties. "We horen al sinds mei wat daar gaande is: dat dorpen worden ingenomen, meisjes worden gedwongen om met Taliban te trouwen, mannen die zogenaamd voor de Taliban moeten vechten, families die massaal op de vlucht zijn", vertelt Shirin Musa, directeur van Femmes For Freedom in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Musa, die zelf in Pakistan is geboren maar Afghaanse ouders heeft, is in ieder geval niet van plan het debat te volgen. "Ik kan niet tegen dat bureaucratische geneuzel en het 'van het kastje naar de muur-verhaal'", zegt ze. "Er zijn landen die veel vroeger zijn begonnen met evacueren dan Nederland.

Het debat zou eigenlijk om 11.30 uur beginnen, maar wordt waarschijnlijk enkele uren uitgesteld. Dit omdat de Kamer opheldering eist van het ministerie van Buitenlandse Zaken over verzoeken die de Nederlandse ambassade in Afghanistan deed over het weghalen van Afghanen die voor Nederland hadden gewerkt, en daardoor mogelijk gevaar liepen.

SP-Kamerlid Jasper van Dijk wilde dat de informatie nog vóór het debat naar de Kamer wordt gestuurd. Onder meer VVD, CDA, D66, ChristenUnie, GroenLinks en de PvdA steunden zijn verzoek. Om 14.00 uur komt de Kamer opnieuw bijeen om te zien of het debat kan beginnen en of de gevraagde stukken zijn geleverd.

Stukken niet in handen van de Kamer

Aanleiding is een artikel dat de Volkskrant publiceerde. De ambassade in Kabul vroeg het ministerie al in het voorjaar van 2020 om voorbereidingen te treffen om lokale medewerkers te evacueren. Dat blijkt uit mailverkeer dat de krant in heeft gezien. Met die verzoeken werd lange tijd niks gedaan. Deze stukken waren wel in handen van de Volkskrant, maar niet van de Kamer.

Hiernaast kregen de Kamerleden pas dinsdagavond om 22.30 uur antwoord op bijna vijfhonderd vragen. "Meer dan 24 uur te laat", aldus Kati Piri (PvdA). Zij vindt dat de Kamer haar werk op deze manier niet goed kan doen. Haar voorstel voor uitstel kreeg steun van alle partijen.

Evacuatie

Vooralsnog zijn er tijdens de evacuatie 436 tolken en anderen die voor een internationale militaire missie of politiemissie in Afghanistan hebben gewerkt, inclusief hun gezinsleden, naar Nederland gekomen. Vandaag wordt een groep van vijftig Nederlanders en Afghanen, die over land Pakistan heeft bereikt, met een Nederlands vliegtuig opgehaald uit Islamabad.

Op dit moment zijn er volgens het kabinet "waarschijnlijk" 22 tolken en hun gezinnen achtergebleven in Afghanistan nadat de evacuatievluchten eind vorige maand waren gestopt. Ook zitten er nog zeker 459 Nederlanders of mensen met een verblijfsvergunning.

Naast hen willen er nog duizenden Afghanen naar Nederland komen, maar dat is volgens de VVD geen optie. "Ik begrijp dat iedereen daar weg wil, maar de realiteit is gewoon dat we mensen moeten opvangen in de regio", zegt VDD-Kamerlid Jeroen van Wijngaarden in Goedemorgen Nederland. "Er is nog een groep Nederlandse gezinnen en militaire tolken die daar weg moeten. Laten we ons daarop richten en niet op onhaalbare, onuitvoerbare goede bedoelingen. Iemand die een keer twee stenen op elkaar heeft gemetseld op de compound is niet meteen een target voor de Taliban, dus we moeten echt ons hoofd koel houden."

Volgens Musa lopen mensen die iets voor Nederland gedaan hebben, hoe klein ook, echter wél snel risico. "Afghanen hebben een eercultuur. Als jouw oom, broer of zus iets voor westerse landen heeft gedaan, dan kan je echt gevaar lopen. Er zijn koks geweest, schoonmakers: de Taliban ziet alles wat niet Taliban is als vijand."

Onafhankelijk onderzoek

Er moet eerst onafhankelijk onderzoek gedaan worden, zo vindt de Kamer. Het voorstel hiervoor gaat CDA-Kamerlid Derk Boswijk doen tijdens het debat en wordt, volgens een rondgang van de NOS, gesteund door meerdere partijen. Volgens Boswijk zijn er fundamentele fouten gemaakt. "Het is heel belangrijk dat het ministerie dat niet zelf gaat onderzoeken. Het moet echt onafhankelijk gebeuren." Het Kamerlid stelt voor dat bijvoorbeeld oud-rechters of militair-specialisten een onderzoekscommissie vormen.

LEES OOK: Blinken noemt Amerikaanse missie in Afghanistan succesvol: ‘Niet zoals in Saigon’