VVD en CDA zien toch niets in droomcoalitie van Kaag, ChristenUnie weer in beeld

Nederland stemde overwegend rechts, toch hing er de laatste weken een coalitie over links in de lucht. Tot dinsdag. Zowel VVD-leider Mark Rutte als CDA-leider Wopke Hoekstra lieten na de formatiegesprekken weten niet warm te lopen voor de droomcoalitie van D66-leider Sigrid Kaag. Zij willen liever geen coalitie met vijf partijen, bestaand uit VVD, D66, CDA, PvdA en GL.

Het is voor het eerst CDA-leider een streep in het zand zet. Hoekstra is bang dat er met een kabinet op links enkel maatregelen rondom het klimaat genomen gaan worden, denkt politiek commentator Wouter de Winther. "En dat straks alle dingen die het CDA belangrijk vindt op een soort tweede, derde of vierde plaats terechtkomen. Dat zien ze bij de CDA niet zitten, en bij de VVD hoor je dezelfde sentimenten."

Maar bij het CDA zijn mensen daar veel uitgesprokener over dan bij de VVD, zegt De Winther in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "De VVD is een beetje in de modus gekropen dat het nu een tijd van zwijgen is", zegt hij. "Het CDA heeft wat dat betreft ook minder te verliezen, die hebben minder zetels. Dus die partij moet meer van zich laten horen en zeggen wat ze wel en niet willen."

'Alles wijst erop dat het CDA mee gaat regeren'

Alles wijst erop dat het CDA onderdeel gaat uitmaken van een nieuw kabinet, zegt De Winther. "Het CDA is ongeveer opgericht om te regeren, zo zei een prominente CDA'er mij. Zij vinden dat zij de verantwoordelijkheid voor het landsbestuur kunnen dragen, die ook moeten nemen. Dus dat proberen ze dan ook. Maar dat moet soms wel eventjes met een beetje tijd kopen."

Dat het CDA mee wil regeren komt ook doordat het met achttien fracties in de Tweede Kamer steeds moeilijker wordt voor partijen om zich op een "geloofwaardige manier" te onderscheiden, zegt De Winther. "Als er vier partijen in het kabinet komen, betekent dat dat er veertien partijen in de oppositie zitten. Het is nu al een Poolse landdag tijdens die debatten. Dus er zijn partijen, niet alleen het CDA maar ook bij de PvdA, die denken: als je in het kabinet zit, kun je in ieder geval aandacht genereren door een paar goede bewindspersonen op plekken neer te zetten waardoor mensen echt kunnen zien dat die partijen ertoe doen."

Ook bij D66 wordt er rekening mee gehouden dat een formatiepoging met vijf partijen wel eens kan mislukken. In de reactie van Kaag dinsdag was te zien dat er ook wel enige realiteitszin is dat het misschien ook niet gaat lukken", zegt De Winther. "Natuurlijk mag iedere partij zijn voorkeur uitspreken, en D66 vindt het belangrijk dat er zo'n progressief mogelijk kabinet komt. Dat betekent niet de enige mogelijkheid is om een kabinet te vormen met deze partijen is." Volgens de politiek commentator is de kans groot dat D66 zich ook neerlegt bij één linkse partij in de coalitie. "Belangrijk is nu natuurlijk of de PvdA en GroenLinks elkaar gaan loslaten. Daar hopen ze bij de VVD natuurlijk wel op."

ChristenUnie als terugvaloptie

Nu de droomcoalitie van Kaag lijkt te mislukken, komt de ChristenUnie weer in beeld. Volgens De Winther is partijleider Gert-Jan Segers teruggekrabbeld nadat hij de deur voor een kabinet onder Rutte had dichtgesmeten. "Misschien is hij ook wat politiek onbezonnen geweest, om dat zo duidelijk na dat heftige debat te verklaren", denkt hij. Maar een terugvaloptie is voor partijen als de VVD en het CDA altijd "erg interessant". "Dat als het niet lukt met beide linkse partijen, er ook een mogelijkheid is om een beroep te doen op de ChristenUnie. Dat is eigenlijk hetzelfde als wat vier jaar geleden gebeurde. Toen het met GroenLinks mislukte, kwamen ze ook bij de ChristenUnie uit."

Mariëtte Hamer moet op 6 juni met verschillende partijen tot de eerste voorstellen komen voor een nationaal herstelplan om Nederland uit de coronacrisis te helpen. Verder moet de formateur dan ook kijken welke partijen willen aanschuiven om een nieuwe regeringscoalitie te vormen.

Deze ochtend gaat CU-leider Gert-Jan Segers samen met Rutte en Hoekstra langs bij Hamer. Vanmiddag praat Rutte verder met Ploumen (PvdA) en Klaver.

"Ik denk dat de komende dagen wel heel interessant gaan worden", zegt De Winther. "De afgelopen twee dagen zien we dat er nog wat logische partners bij elkaar worden uitgenodigd: Hoekstra en Rutte en de linkse partijen en Kaag. Maar het zou me niets verbazen als de veilige combinaties de komende dagen wat uitdagender worden", zegt hij. "Zo kunnen we zien dat Rutte, Hoekstra en de linkse partijen ineens worden uitgenodigd zonder Kaag. Dat de informateur, Mariëtte Hamer, die mensen tegenover elkaar zet en zegt: zeg het maar."

LEES OOK: CDA-prominent Onno Ruding: ‘Niet in kabinet met twee linkse partijen’