‘Veroordeling Shell gaat belastingbetaler mogelijk meer geld kosten’

Zelfs noemen ze het de rechtszaak van de eeuw: de zaak van Milieudefensie, samen met ruim zeventienduizend burgers als mede-eisers, tegen Shell. Dat bedrijf zou te weinig doen tegen klimaatverandering. Ze hebben een te hoge CO2-uitstoot en doet niet genoeg om die te laten dalen, vindt de milieuorganisatie.

Politiek commentator Syp Wynia vraagt zich af of de belastingbetaler blij moet zijn met een eventuele veroordeling. "Shell beweert dat ze al heel veel doen om duurzamer te worden", zo zegt hij. "En wat doen ze voornamelijk? Subsidie ophalen om hun CO2 onder de zeebodem te stoppen."

Wanneer Shell moet verduurzamen zal het bedrijf mogelijk nog meer subsidie krijgen van de overheid. "Shell heeft daar hele goede lobbyisten en hele goede advocaten voor. Nog in januari van dit jaar is er meer dan twee miljard euro vrijgemaakt door oud-minister van Economische Zaken Eric Wiebes", zegt Wynia. Het rijk trok ruim 2 miljard euro uit om de CO2 van vier grote bedrijven in het Rotterdamse havengebied onder de zeebodem op te slaan. CCS, zoals de techniek heet, moet de industrie helpen de klimaatambities waar te maken.

"Je moet je dus afvragen of je als belastingbetaler blij moet zijn met een veroordeling", zegt Wynia. "Want misschien gaat het ons juist meer geld kosten."

Klimaatakkoord van Parijs

De eisers willen dat Shell haar beleid afstemt op het Klimaatakkoord van Parijs. In 2015 is daar afgesproken dat de uitstoot van broeikasgassen moet worden teruggebracht om ernstige klimaatschade te voorkomen. Volgens Milieudefensie moet Shell al in 2030 45 procent minder CO2-uitstoten.

Shell wijst erop dat het Klimaatakkoord een afspraak is tussen landen, en geen verplichtingen schept tussen bedrijven. Bovendien kan geen enkel bedrijf in z'n eentje de energietransitie laten slagen, ook Shell niet, aldus het bedrijf. Rechtszaken dragen volgens de gigant niet bij aan de oplossing voor het klimaatprobleem.

Het zou ronduit historisch zijn als een rechter een multinational dwingt zijn beleid aan te passen, en daarom wordt de zaak wereldwijd op de voet gevolgd. "Een bedrijf van deze omvang is niet eerder veroordeeld voor zijn klimaatvoornemens", legt Wynia uit. "Er zijn wel bedrijven veroordeeld vanwege klimaatverleden, en dan moeten ze boetes betalen. Maar in dit geval gaat het over de toekomst en over beleid, en niet over aangerichte schade."

Als de rechter inderdaad bepaalt dat Shell zijn koers moet wijzigen heeft dat grote gevolgen, zegt Wynia. "Je mag aannemen dat mocht Shell veroordeeld worden, ook ExxonMobil en al die andere grote firma's voor de bijl zullen gaan."

Klimaatadvocaat Roger Cox voert de zaak voor Milieudefensie. Eerder stond hij ook aan de basis van de Urgenda-zaak. Deze zaken komen enigszins overeen. Beide werden aangespannen door Nederlandse actiegroepen en stonden voor een Nederlandse rechter. "Maar het grote verschil is: Urgenda was een rechtszaak tegen de Staat der Nederlanden, maar dit is een zaak tegen een particulier bedrijf."

'Algemeen belang'

Volgens Wynia is dit niet iets wat in de rechtszaal uitgevochten moet worden, maar komt dit omdat actiegroepen in ons land vrij makkelijk kunnen aankloppen bij de rechter. "De Nederlandse wetgever, de Tweede Kamer in dit geval, hebben in het burgerlijk wetboek de mogelijkheid geopend dat kleine clubjes zoals Urgenda, of grotere clubs als Milieudefensie, een beroep kunnen doen op het 'algemeen belang'. Je hoeft alleen maar in je statuten te zetten dat je het algemeen belang vertegenwoordigd, of de rechter moet dat erkennen, ook al ben je met zijn tweeën of drieën."

'17.000 burgers is niet heel veel'

Deze "absurde" wetsregel zou volgens Wynia aangepast moeten worden. "Ik denk dat er ook best wat mensen rondlopen in Den Haag die daar spijt van hebben." Er zijn al wat aanpassingen gedaan, zegt Wynia. "Wat Urgenda gelukt is zal nu misschien niet meer lukken. Men moet nu ook een soort representativiteit laten blijken. Je moet een achterban hebben ten grootte van een vakbond ongeveer om een zaak aan te kunnen spannen."

Ruim 17.000 burgers ondersteunen de zaak tegen Shell. Dat is niet heel veel, zegt Wynia. "Als je kijkt hoe snel je via internet en sociale media handtekeningen kunnen verzamelen: als het moet, doe ik het binnen uur", zegt hij.

Volgens de politiek commentator is er "van alles aan te merken" op Shell, en is het bedrijf misschien wel te groot voor Nederland. "Maar in dit geval denk ik wel dat het terecht zou zijn als Shell vrijuit zou gaan." De uitspraak volgt vandaag om 15.00 uur.

LEES OOK: President-directeur Shell Nederland: benzineprijs misschien naar 2 euro