Rechtbank begint aan schouw vliegtuig MH17: ‘Van groot belang dat duidelijk wordt wat er is gebeurd’
De rechtbank Den Haag is woensdagochtend begonnen met de schouw van de wrakstukken van het neergestorte vliegtuig MH17 op de vliegbasis in Gilze-Rijen. Rechters in de strafzaak willen met eigen ogen zien wat voor schade er aan het toestel is aangebracht bij de aanslag. Voor de gelegenheid is naast de hangar waar het toestel in staat, een grote tent ingericht die dienst doet als rechtbank.
Het is opnieuw een zware dag voor nabestaanden in het jarenlang slepende proces. "We weten dat er in deze strafzaak beelden en verhalen naar voren zullen komen die voor ons verschrikkelijk zijn en ons terugbrengen naar de vreselijke momenten van 2014", zegt nabestaande en voorzitter van Stichting Vliegramp MH17 Piet Ploeg in Goedemorgen Nederland op NPO 1.
"Tegelijkertijd is het voor ons van groot belang dat duidelijk wordt wat er precies is gebeurd, wie er verantwoordelijk zijn geweest en dat er recht wordt gesproken door de onafhankelijke rechter", zegt Ploeg.
'Je kijkt naar plek waar familieleden zijn omgekomen'
Onder meer vanwege de locatie, waar bewijsmateriaal ligt, en de coronamaatregelen mag maar een beperkt aantal mensen aanwezig zijn. De schouw is wel te volgen via een livestream. "Er zullen ongetwijfeld nabestaanden zijn die niet eens willen kijken, omdat het te confronterend is", zegt Ploeg. "Je kijkt toch naar de plek waar jouw familieleden zijn omgekomen. Dat zal voor veel nabestaanden best moeilijk kunnen zijn. Tegelijkertijd weten we ook: dit hoort er wel bij."
In de hangar op de militaire basis staan de reconstructie van het toestel en de wrakstukken opgesteld. Het gaat om een stalen constructie waar wrakstukken aan vast zijn gemaakt, met name bij de cockpit. Rechts daarachter zou de Buk-raket zijn ingeslagen. Er is ook een trap en verhoging gemaakt om in - wat over is van - het toestel te kijken. Een deel van de binnenkant van de cockpit is gereconstrueerd.
De bevindingen van de rechtbank worden nog niet direct besproken, maar op een later moment. Naar verwachting duurt deze zitting tot het begin van de middag.
'Bijzondere locatie'
Chef politieke zaken van HCSS Han ten Broeke bezocht als toenmalig Kamerlid van de VVD de hangar. "Ik ben in de Kamer woordvoerder geweest voor de VVD op MH17. Samen met alle andere woordvoerders zijn we vrij snel naar de basis gegaan. De wrakstukken lagen toen nog verspreid in de hangar. Dat is heel indrukwekkend. Je ziet ineens wat er van het toestel over is. Dat is de meest tastbare herinnering aan die vreselijke dag."
Ook de voorzitter van de rechtbank sprak van "een bijzondere locatie". "De rechtbank benadrukt dat dit bezoek bij nabestaanden een emotionele lading zal hebben. Het gaat hier om het vliegtuig waarmee hun dierbaren onderweg waren naar een bestemming die zij nooit hebben bereikt", aldus de voorzitter bij aanvang van de zitting.
Buiten bij de hangar staan kleine tentjes, voor onder anderen mensen van de rechtbank, het Openbaar Ministerie en de advocaten van Oleg Poelatov, de enige verdachte die zich in dit proces laat vertegenwoordigen.
Alternatieve scenario's?
"Het zijn bewijstukken in de zaak die na zeven jaar nu eindelijk gaat beginnen", zegt Ten Broeke over de wrakstukken van MH17. "Daar zijn de rechters bij, maar ook het verdedigingsteam van Poelatov, de enige van de vier verdachten die zich echt laat verdedigen."
Zijn verdediging heeft een verzoek ingediend om niet alleen naar de restanten van de cockpit te kijken, maar ook naar het staartstuk en een deel van de vleugel. Zo kunnen ze een mogelijk ander scenario kracht bijzetten.
"Gelijk nadat deze ramp was gebeurd was er het scenario dat er een straaljager van de Oekraïense luchtmacht dit toestel zou hebben neergehaald", legt Ten Broeke uit. "Die theorie is later wel van tafel geschoven. Maar er zijn allerlei theorieën die nog rondgaan. Ook dat het een Oekraïense Buk-raket zou zijn geweest. Dat lijkt mij buitgewoon onwaarschijnlijk."
Volgens het OM is MH17 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten met een Russische Buk-raket. In Oost-Oekraïne was destijds een conflict gaande tussen pro-Russische separatisten en Oekraïense regeringstroepen.
Rechters willen zelf kijken
Dat de rechters zelf gaan kijken naar de restanten van MH17 is in ieder geval belangrijk, zegt Ten Broeke. "Sinds de ramp hebben de bewijzen zich opgestapeld, maar dit zijn de meest tastbare. Daarom is het van belang dat de mensen die het proces voeren het zelf gaan bekijken."
Maar de rechters kijken met een ongeoefend oog. "Dat zegt ook de verdediging van Poelatov: Er moeten experts bij." Maar experts hebben er natuurlijk al lang naar gekeken, zegt Ten Broeke. "Het is denk ik nu net zoals je dat ook weleens ziet bij een moord, dat je toch de plaats van de misdaad wil bekijken", zegt hij over de schouw. "Dat kan in dit geval niet, maar je hebt nog wel het vliegtuig."
298 slachtoffers
Bij de ramp met vlucht MH17 op 17 juli 2014 kwamen alle 298 inzittenden, onder wie bijna tweehonderd Nederlanders, om het leven. Het toestel van Malaysia Airlines was vertrokken van Schiphol met bestemming Kuala Lumpur. Het Openbaar Ministerie verdenkt vier mannen van betrokkenheid. Het zijn drie Russen en een Oekraïner. Alleen de Rus Poelatov laat zich vertegenwoordigen door advocaten. De andere verdachten hebben niets laten horen.
De strafzaak bevindt zich momenteel nog in de inleidende fase. Het monsterproces wordt waarschijnlijk vanaf 7 juni inhoudelijk behandeld.
Ten Broeke hoopt dat Rusland mee wil werken aan onderzoek. "Het is zaak dat Nederland samen met de andere getroffen landen dit voortdurend op de internationale agenda brengt, om de druk op bijvoorbeeld Rusland te houden om medewerking, die er nu niet of nauwelijks is, te garanderen."
