Snelle kabinetsformatie verwacht: ‘Onder deze omstandigheden kun je lange pauze niet maken’
In politiek Den Haag draait het momenteel maar om één vraag: welke partijen durven het aan om samen met de VVD Rutte IIII te vormen? Politiek commentator bij Elsevier Weekblad Carla Joosten verwacht dat het een snelle kabinetsformatie wordt. "Je kan het onder deze omstandigheden niet maken om zo lang pauze te nemen", zegt ze in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Want daar komt het eigenlijk op neer."
Vier jaar geleden duurde de formatie 225 dagen. Nu zet Joosten in op 50. "Dat moet genoeg zijn", zegt ze. De formatie is sinds donderdagmiddag 18 maart om 14:00 van start gegaan. Voor het eerst zijn er twee verkenners, Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66). "Zij gaan met alle fractievoorzitters spreken en inventariseren hoe die er tegenaan kijken om eventueel deel te nemen aan een kabinet", zegt Joosten. "En dan moet er een 'plan de campagne' komen, een idee waarmee zij naar hun politiek leiders gaan."
Deze verkennende gesprekken beginnen naar verwachting maandag. Normaal gesproken draagt de grootste partij, in dit geval de VVD, een verkenner voor. Ditmaal levert ook D66 een verkenner. Omdat zij een grote overwinning geboekt hebben met 23 zetels vinden zij het passend dat ook zij nauw worden betrokken bij de verkennende gesprekken.
'Vrij eenvoudige gesprekken'
Oud-minister Henk Kamp (Economische Zaken) was in 2012 verkenner voor de VVD. Hij herinnert zich dat als erg leuk, zo vertelt hij. "Het zijn vrij eenvoudige gesprekken. Je luistert vooral goed naar wat ze zeggen en dat schrijf je zo goed mogelijk op", legt hij uit. In het verslag wat daaruit ontstaat adviseert de verkenner welke coalitie de meeste kans van slagen heeft. Over dat advies debatteert vervolgens de nieuwe Tweede Kamer, die op 31 maart wordt geïnstalleerd.
Dat de VVD, CDA, D66 en ChristenUnie de afgelopen jaren als kabinet per saldo drie zetels hebben gewonnen "gebeurt niet vaak", benadrukt Kamp. "Dat je verantwoordelijkheid neemt, het land bestuurd en ook nog winst maakt", zegt hij. "Dus ik denk dat het voor de hand ligt om te kijken wat er in het verlengde daarvan mogelijk is." Dat er twee informateurs zijn aangesteld, namens VVD en D66, betekent volgens de VVD'er dat "het begin in die richting er al is".
D66 en VVD
Dat D66 en VVD er in ieder geval met elkaar erg graag uit wil komen staat vrijwel vast, denkt Joosten. "Ze voelen natuurlijk de noodzaak." Volgens Joosten kan er ook gestreefd worden naar een minderheidskabinet, als het toch moeilijk blijkt om een meerderheid te vormen. De grote vraag is namelijk vooral wie de vierde partij wordt, omdat men toch verwacht dat de CDA gaat meeregeren, ondanks het grote verlies van deze partij. "Het CDA heeft zijn eigen problemen, maar van de andere kant heeft het CDA veel bestuurders in huis en een verleden waarmee je eigenlijk in zo'n kabinet wel vooruit komt", zegt Joosten. "Misschien moet Omtzigt fractievoorzitter worden, dat lijkt me heel goed voor die partij."
VVD, D66 en het CDA zouden gezamenlijk uitkomen op 72 zetels, wat betekent dat er nog vier zetels nodig zijn voor een meerderheid. "Ik zou niet weten waarom je niet met een minderheidskabinet begint", zegt Joosten. "Rutte heeft namelijk bewezen dat hij daar goed mee overweg kan. Hij is een 'allemansvriend', hij wil iedereen comfort bieden, die kwaliteiten zijn in deze situatie van een verdeeld politiek landschap misschien wel handig."
PvdA
In het geval van een meerderheidskabinet wordt er veel gespeculeerd over GroenLinks (8 zetels) als vierde partij. "Maar dat zie ik helemaal niet zitten, dat lukt volgens mij nooit", zegt Joosten. De PvdA lijkt haar als volkspartij een logischere optie. "Ze zijn nu klein, maar waren ooit groot. Het zou voor die partij helemaal niet slecht zijn als ze wat meer oog zouden hebben voor die mensen die allemaal vertrokken zijn en op rechtse partijen hebben gestemd. Meer oog voor de arbeider."
De partij moet er wel voor waken dat het in zo'n meerderheidskabinet haar eigen identiteit behoudt. "Het invoeren van een vleestax is voor de achterban van de PvdA bijvoorbeeld niet goed, dus daar moet je dan ook niet op toegeven."
LEES OOK: Joost Eerdmans ziet kansen op meeregeren: ‘Variant VVD, CDA, D66 en JA21 mogelijk’