Is de EU democratisch? ‘Het Nederlandse parlement is uiteindelijk de baas’

"Op papier is de Europese Unie perfect, maar het gaat er niet over wat op papier staat." Rechtsgeleerde Afshin Ellian dook in de Europese Unie voor een nieuw boek maar vindt het moeilijk om in één zin te beschrijven hoe democratisch de EU daadwerkelijk is. "Het gaat om de feitelijke legitimiteit. Als je kijkt naar hoe Frankrijk en Nederland het referendum hebben afgewezen en naar de brexit, hoe beslissingen van de Europese Unie worden gedragen. Daar zie je dat er sprake is van een democratisch tekort."

Waarom de Europese Unie zo veel beslissingen neemt, snappen veel mensen volgens Ellian niet. "Kijk nu naar corona bijvoorbeeld. Mensen vragen zich af waarom ze voor Italië moeten betalen", legt hij uit in Goedemorgen Nederland.

Eurofielen en Eurofoben

Volgens de rechtsgeleerde kan je op twee verkeerde manieren naar Europa kijken. "De eerste manier is religieuze manier van Eurofielen. Die denken dat de Europese Unie een soort nieuwe religie is en als je die verlaat ben je een afvallige en moet je worden gestraft. Zeg maar geestverwanten van D66 en GroenLinks. Voor hen zijn veel emoties verbonden aan de Europese Unie."

Aan de andere kant heb je ook Eurofoben, aldus Ellian. "Dat zijn mensen die Europa haten en die zien in het bestaan van Europa een soort ondergang. Dus elke dag bevestigt de Europese Unie dat wij in een apocalyptische periode zijn aangekomen. Beide benaderingen zijn niet alleen verkeerd maar ook onwenselijk."

'Het is ook een heel grappig circus'

De Europese Unie is gewoon een politieke organisatie, aldus de rechtsgeleerde. "Het is een samenwerkingsverband. Landen hebben een gedeelte van hun bevoegdheden overgedragen, maar als ze willen dan kunnen ze dit ook weer terugdraaien. Het Nederlandse parlement is uiteindelijk de baas. Als iemand hier boos is op de Europese Unie, dan moet die eigenlijk boos zijn op het Nederlandse parlement. Wij moeten juist heel pragmatisch naar de Europese Unie kijken en vanuit dat standpunt juist meer in het nationale parlement hierover discussiëren."

Dat Europarlementariërs die in Nederland worden gekozen, uiteindelijk in een grote fractie in het Europees Parlement terechtkomen, lijkt ten koste te gaan van hun zelfstandigheid. "Ze mogen uiteindelijk wel zelf kiezen, maar dan wordt gezegd dat je niet effectief bent als je zelfstandig optreedt. Maar in alle eerlijkheid is het ook een heel grappig circus. 750 mensen zitten daar in Brussel die elkaars taal niet eens kunnen verstaan. Een hele hoop tolken zitten daar die constant moeten vertalen."

'Meest spannende discussies niet in Brussel'

Ellian stelt als oplossing dat de Europese beslissingen het beste door nationale overheden gecontroleerd kunnen worden. "De Nederlandse overheid en onze minister-president, zolang die een meerderheid heeft in de Tweede Kamer, zijn daar het beste voor gelegitimeerd. Zo kun je via de Kamer controleren. De meest spannende discussies over het coronafonds hebben we de laatste tijd bijvoorbeeld in Nederland gehad, niet in Brussel."

Het wetenschappelijke werk van rechtsgeleerde Afshin Ellian en Raisa Blommestijn over hoe democratisch de Europese Unie is, komt woensdag uit. Premier Mark Rutte, die het voorwoord schreef, neemt dan het eerste boek in ontvangst. Rutte geeft, "als het allemaal lukt", dan ook vanuit het Torentje een gastcollege aan rechtsstudenten in Leiden.

LEES OOK: Doet de Europese Unie te weinig? Daar hebben we min of meer ‘zelf om gevraagd’