Wereldwijd beelden vernield en beklad: ‘Gaat echt de verkeerde kant op’

Wereldwijd zijn anti-racismeprotesten ontaard in vernielzucht en vandalisme en werden standbeelden van hun sokkel getrokken, beklad of stukgemaakt. Raadslid van Leefbaar Rotterdam Tanya Hoogwerf vreest dat dergelijke situaties ook in Nederland kunnen voorkomen. “Je ziet dat het dichtbij komt, met de bekladding van het beeld van Pim Fortuyn met het woord ‘racist'”, zegt Hoogwerf in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

In Ekeren in België is het standbeeld van oud-koning Leopold II verwijderd, nadat het in brand werd gestoken en meermaals werd beklad met rode verf. In de Amerikaanse stad Minneapolis hebben activisten een standbeeld van de ontdekkingsreiziger Columbus van zijn sokkel getrokken. Ook op andere plekken in Amerika zijn monumenten vernield.

Hoogwerf keek er met ‘afschuw en verbijstering’ naar. “Maar in eerste instantie ook met het idee: zover komt het bij ons niet, daar zijn we te nuchter voor.” Inmiddels zijn ook in Nederland soortgelijke incidenten te zien. Zo werd in Rotterdam het beeld van Pim Fortuyn beklad, en in Hoorn het monument van Jan Pieterszoon Coen. Volgens Hoogwerf ontstaat er een klimaat waarin activisten die vragen om meer tolerantie, zich zelf intolerant opstellen. “Dat is angstig.”

Discussie voeren ‘altijd goed’

Het raadslid vindt het goed om een discussie te voeren over de beelden. In Nederland staan monumenten van bijvoorbeeld VOC-kopstukken Piet Hein en Jan Pieterszoon Coen. De VOC speelde geen rol in de trans-Atlantische slavenhandel, maar maakte wel gebruik van slaven en voerde slaventransporten uit.

“Discussie voeren is altijd goed en gelukkig leven we in een land waar discussie mogelijk is”, zegt Hoogwerf. Maar volgens haar is het voeren van een discussie nu steeds lastiger. “Wat je ziet gebeuren is dat als je volgens sommigen aan de verkeerde kant van het gelijk staat, discussie niet meer mogelijk is. Je bent dan per definitie fout.” Dat is volgens het raadslid het klimaat waarbij het mogelijk is dat een beeld beschadigd en bezoedeld wordt. “Ik vind dat het echt de verkeerde kant opgaat. De vrijheid van meningsuiting en het voeren van de discussie, staat nu onder druk.”

‘Roep om deel geschiedenis te wissen wordt niemand beter van’

In Hoorn, waar het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen werd beklad, lijkt men het niet eens over of het standbeeld moet blijven staan. “Op het moment dat mensen zich hier slecht over voelen, waarom zou het dan niet weggehaald moeten worden?”, vraagt een man zich af. Een vrouw lijkt het geen goed idee om het beeld te verwijderen. “Ik vind het mooier als het wél op straat staat, want niet iedereen gaat naar een museum. Het is mooier om de geschiedenis ook op straat te zien.”

LEES OOK: Beeldenstorm raast door: omstreden standbeelden in steeds meer landen weggehaald

Hoogwerf begrijpt dat omstreden beelden emoties kunnen losmaken, bijvoorbeeld als het gaat om mensen die in slaven hebben gehandeld. Maar die daden moeten volgens haar in de context van de tijd worden geplaatst. “Toen was het, helaas, normaal. Nu zou je dat nooit meer tolereren. Maar het heeft ons wel gemaakt wat we zijn: een vrij, welvarend en gelukkig nog steeds tolerant land. De roep om maar een heel stuk van de geschiedenis te wissen, daar wordt niemand beter van.”

Je moet begrijpen waar je vandaan komt om te begrijpen waar je nu bent, zegt Hoogwerf. “Lessen uit het verleden moeten geleerd worden, ook om te voorkomen dat het nog een keer gebeurt.”

Plaketten mogelijk oplossing

Hoogwerf vindt het geen oplossing om de beelden van straat te halen en in een museum te plaatsten. “Dan capituleer je echt voor een stukje drang en agressie. En ik begrijp het niet. Mensen kunnen zich heel druk maken over een standbeeld van Piet Hein, maar moderne slavernij, wat er op dit moment gebeurt, daar hoor je eigenlijk niemand over. Het is blijkbaar makkelijker om je druk te maken over het verleden en daar een statement over te maken, dan om te knokken voor iets waar je nu verandering in kan brengen.”

Het plakken van plaketten bij de standbeelden zou volgens Hoogwerf wel een oplossing zijn. Mensen moeten dan kunnen lezen wie het figuur op is en waarom hij op een voetstuk staat. “Dat hebben wij in Rotterdam ook gedaan. Zo’n plakkaat legt precies uit hoe je iets in de context van de geschiedenis kunt beoordelen.”

Door: Peter Visser