Top fiscus wilde ambtenaren beschermen in toeslagenaffaire

Drie ambtenaren kregen vorig jaar van de top van de Belastingdienst te horen dat zij niet individueel zouden worden aangepakt in verband met de affaire voor de kinderopvangtoeslag. Zij hadden dat als voorwaarde gesteld voor hun medewerking aan een onderzoek naar de affaire door de Auditdienst Rijk (ADR).

Dat schrijven de staatssecretarissen Hans Vijlbrief en Alexandra van Huffelen (Financiën) aan de Tweede Kamer. De Kamer gaat vandaag opnieuw in debat over de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst, waarbij duizenden ouders onterecht zijn aangemerkt als fraudeur. “Ik wil weten wat er gebeurt bij de Belastingdienst”, zegt CDA Kamerlid Pieter Omtzigt, die ouders bijstaat in de toeslagenaffaire, in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

De betreffende medewerkers van de Belastingdienst vroegen vooraf om “zekerheid dat hun medewerking aan het onderzoek niet tegen hen gebruikt zou kunnen worden”. Zij kregen daarop te horen “dat disciplinair optreden tegen individuele ambtenaren in dit kader niet op zijn plaats is”. Die boodschap was mede afkomstig van de toenmalige directeur-generaal Belastingdienst Jaap Uijlenbroek. Die wilde ook in een conceptnotitie vastleggen dat van stappen tegen individuele medewerkers in verband met de toeslagenaffaire geen sprake zou zijn.

De hoogste ambtenaar op het ministerie van Financiën floot hem terug, omdat vermoedens van ambtsmisdrijven “niet bij voorbaat uitgesloten konden worden”. Vorige week werd bekend dat het ministerie alsnog aangifte heeft gedaan van het vermoeden van twee ambtsmisdrijven: knevelarij en beroepsmatige discriminatie.

Grote financiële problemen voor gezinnen

In de toeslagenaffaire werd van duizenden ouders de kinderopvangtoeslag afgepakt. Zij werden jarenlang ten onrechte beschuldigd van fraude en moesten vaak enorme bedragen terugbetalen. Dat leidde in veel gevallen tot grote financiële problemen. Inmiddels wordt gewerkt aan een compensatieregeling, maar een groot deel van de ouders wacht nog, zegt Omtzigt. “De staatssecretaris heeft gezegd dat er een compensatieregeling komt. Ouders van de CAF 11-zaak hebben eind vorig jaar compensatie gekregen. Alle andere ouders wachten nog.” Omtzigt wil weten of zij snel duidelijkheid krijgen.

Ook wil de CDA’er duidelijkheid over wat er is gebeurd met uitkomsten van onafhankelijke onderzoeken die zijn uitgevoerd op aandringen van de Kamer. “Vaak leken die onderzoeken meer bedoeld om iets niet naar buiten te brengen, dan om iets wél naar buiten te brengen”, stelt hij. “Ik heb zelf al vijftien tot twintig Kamervragen gesteld. Wij moeten zelf ongeveer detective gaan spelen als Kamer, en dat is niet de bedoeling. Ik denk wel dat we nu door een muur gebroken zijn en dat voor iedereen duidelijk is dat er iets heel erg mis gegaan is.”

‘Je moet je kapot schamen als land’

Omtzigt benadrukt dat “bijna alle belastingambtenaren erg hun best doen om heel zorgvuldig en netjes met burgers om te gaan.” Er zouden vooral problemen zijn (geweest) in de top van het ambtsorgaan. “Er blijkt nu ook dat een topambtenaar onderzoek heeft gedaan, en daaruit blijkt dat er niks aan de hand was.. Een WC Eend-onderzoek, zullen we maar zeggen.”

Er ligt nu een aangifte van het ministerie tegen de Belangstinsdienst. Omtzigt betreurt dat het zover heeft moeten komen. “Ik ben helemaal niet blij dat het tot een aangifte gekomen is. Je moet je kapot schamen als land, dat een staatssecretaris zegt: ik ben juridisch verplicht om aangifte te doen omdat ik denk dat er ambtsmisdrijven zijn.”

Omtzigt: “Geloof mij: als je twaalf miljoen belastingplichtigen hebt, worden er fouten gemaakt. Ook bij fraudebestrijding. Maar als er een fout wordt gemaakt, en hij wordt niet rechtgezet en er wordt geen onderzoek gedaan, vind ik dat niet kunnen.”

Nog steeds geen vertrouwen

Het Kamerlid zou hebben gesproken met klokkenluiders binnen de Belastingdienst, die zich zouden schamen. “Maar er zijn ook ambtenaren die vragen: worden nu de juiste mensen aangepakt? Dat zegt dat er in de top van de Belastingdienst jarenlang een verkeerde cultuur geheerst heeft, en dat er ook onvoldoende tegenspraak was.”

Omtzigt heeft nog steeds niet het vertrouwen dat de top van de Belastingdienst nu alle informatie aan de staatssecretaris geeft. “Nee. Want de staatssecretarissen hebben gezegd dat ze nu onafhankelijk extern onderzoek laten doen. Er daar zeggen ze eigenlijk mee dat ze niet iedereen in hun eigen ambtelijke top vertrouwen.”

LEES OOK: Belastingdienst maakte zich jarenlang schuldig aan etnisch profileren

Door: Peter Visser