Bombardement Nijmegen na 80 jaar nog altijd open wond: ‘Je draagt het je hele leven mee’

Het is een zwarte dag in de Nijmeegse geschiedenis: het bombardement van 22 februari 1944, waardoor ongeveer 800 Nijmegenaren, jong en oud, de dood vonden. Precies 80 jaar later wordt deze tragedie herdacht in de vorm van exposities, herdenkingen en lezingen. “Je draagt het je hele leven mee”, benadrukken nabestaanden over het dodelijkste bombardement in de Nederlandse geschiedenis.

De bommen die uit veertien Amerikaanse vliegtuigen vielen waren in eerste instantie niet eens voor Nijmegen bedoeld. “De bommenwerpers vlogen diep Duitsland in om de Duitse oorlogsindustrie te treffen. Door slecht weer moesten ze rechtsomkeert maken. De bedoeling was vervolgens dat de bommenwerpers altijd gelegenheidsdoelen zochten”, legt historicus en directeur van het Vrijheidsmuseum Wiel Lenders uit in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Het gelegenheidsdoel was een spoorwegemplacement in Nijmegen. “Daar zijn fatale inschattingsfouten gemaakt, omdat de bommen midden in het centrum van de stad vielen.”

‘Verhalen zijn enorm triest’

Deze week is al uitgebreid stilgestaan bij het bombardement, dat ondanks het grotere aantal slachtoffers minder bekend is dan het bombardement van Rotterdam op 14 mei 1940. Naast themarondleidingen en lichtavonden was er een publieksavond met ooggetuigen.

Daar was Lenders ook bij. “Dan zit je met mensen die boven de 90 zijn in een volle zaal en ga je met hen in gesprek. Hun verhalen zijn enorm triest. Dat gaat van het verlies van vrienden en familieleden tot complete verwoesting van eigen huizen. De zaal voelt dat de herinnering naar het nu wordt gebracht. Tot de dag van vandaag werkt deze tragedie door.”

Tekst gaat verder onder de X:

Nijmegen herdenkt vandaag dat tachtig jaar geleden een bombardement het centrum van de stad verwoestte. Bij het stadhuis hangen foto's van slachtoffers. Willem Reijnders: "Mensen hebben gezocht en gezocht: waar zijn onze kinderen?" #WNL pic.twitter.com/jeATkXt1jI

— WNL Vandaag (@WNLVandaag) February 22, 2024

Geen vergissingsbombardement

Het bombardement duurde slechts twee minuten, maar de gevolgen waren desastreus. “De schade was enorm. In de hele oorlog is uiteindelijk slechts tien procent van de huizen onbeschadigd gebleven”, schetst Willem Reijnders, gastheer van infocentrum WO2 Nijmegen.

De verwoesting van de Nijmeegse binnenstad staat bekend als ‘vergissingsbombardement’, maar daar zijn de meningen over verdeeld. Veel historici zijn het erover eens dat de aanval niet geheel ongepland en zéér slecht is uitgevoerd. Reijnders noemt de term ‘vergissingsbombardement’ “volledig verkeerd”. “Deze term is naderhand aangenomen om de boel een beetje goed te praten.”

Na het bombardement stond de stad drie dagen in brand. Volgens Reijnders kon dat niet eerder geblust worden omdat de Duitsers het goede brandweermateriaal hadden ingevorderd. “De waterleiding was daarnaast getroffen. Eerst heeft men de vijvers in de parken leeggezogen en toen heeft men water uit de Waal moeten halen. Met die ouderwetse pompen en het hoogteverschil ging dat enorm moeizaam.”

Goedemorgen Nederland gemist? Kijk nu hier terug via NPO Start.  

‘Blijf persoonlijke verhalen vertellen’

Burgemeester van Nijmegen Hubert Bruls benadrukt het belang van herdenken en het blijven vertellen van persoonlijke verhalen. “Dat is de eerste vijftig jaar, na 1944, niet gebeurd. Het leed bleef heel erg binnenskamers en als erover gesproken werd, gebeurde dat alleen thuis.”

Volgens Bruls heeft dat te maken met de toenmalige generatie van mensen, maar ook met het specifieke karakter van het bombardement. “De Amerikanen, de bevrijders en eigenlijk ‘je vrienden’, die je bombarderen. Daar mocht je natuurlijk niet over spreken tijdens de bezetting. Daarna bleef het ook een pijnlijk verhaal. Het publieke herdenken is past de laatste 25 á 30 jaar opgekomen.”

Ontvang jij onze nieuwsbrief al? Meld je hier nu gratis aan!

De Nijmeegse burgemeester ziet deze dag als een mengeling van herdenking en het laten zien dat de stad veerkracht heeft getoond. “We hebben de stad weer opgebouwd en proberen weer verder te gaan. Ik zou elke stad die zo’n vreselijk drama heeft doorgemaakt als Nijmegen, gunnen dat je 80 jaar de kans krijgt om de stad weer op te bouwen en te laten floreren tot wat de stad nu is.”

Lees ook:

80 jaar na het verwoestende bombardement op Nijmegen weten we te weinig: ‘Was voor onze kinderogen niet te bevatten’

Door: Rick Hartkamp