Van progressief Leiden tot rechts Noordwijk: politieke verschillen op een paar kilometer afstand

De omgeving van Leiden laat zien hoe sterk politieke voorkeuren kunnen verschillen binnen een klein gebied. Terwijl de stad zelf een duidelijk progressief profiel heeft, neemt dat karakter steeds verder af naarmate presentator Sam Hagens en geograaf Josse de Voogd in de nieuwste aflevering van Stand van Nederland: Aangehaakt richting Oegstgeest, Warmond en Noordwijk trekken.

De verkiezingen zijn achter de rug en de formatie is in volle gang. Drie verschillende opties lijken over te zijn gebleven. Een middenkabinet met links, een middenkabinet met rechts of een minderheidsvariant. In de Leidse regio is voor elk van deze varianten wel ergens steun te vinden.

Bijna vijftig procent van de stemmen in Leiden - gelegen in Zuid-Holland nabij Den Haag - gaan naar D66 en GroenLinks-PvdA, terwijl PVV en VVD het met slechts elf en iets meer dan negen procent moeten doen. "Als het aan de binnenstad van Leiden ligt, kunnen GroenLinks-PvdA en D66 als tweetal een coalitie vormen", aldus De Voogd. "Die hebben hier echt een overweldigende meerderheid met elkaar."

Oegstgeest

Oegstgeest, een dorp met zo'n 26.000 inwoners dat aan Leiden grenst, stemt net als Leiden progressief. "Ik snap dat ook wel, want als jij hoogopgeleid bent en een beetje snapt hoe de wereld in elkaar zit, dan kan je niet accepteren dat we doorgaan zoals we bezig zijn", zegt schrijver Aisha Dutrieux, die een rol in de gemeenteraad van Oegstgeest namens GroenLinks-PvdA ambieert. "Dan zul je toch iets meer aan duurzaamheid moeten gaan denken. Hoogopgeleiden prikken ook door het fabeltje heen dat de immigrant ons grootste probleem is."

Dutrieux hoopt dat GroenLinks-PvdA aan de formatietafel wordt uitgenodigd. "Ik denk dat daarvoor nodig is dat Dilan Yeşilgöz opstapt. Althans, die situatie heeft ze zelf gecreëerd. Van mij mag de VVD er ook bij. De VVD zoals die was, was gewoon een goede bestuurderspartij, die er ook bijhoort in feite."

Decennialang stemde het overgrote deel van Oegstgeest op VVD, maar tijdens de recente Tweede Kamerverkiezingen schoof dat op naar D66. Fractievoorzitter Matthijs Huizing van de VVD in het dorp kan goed leven met de uitslag en denkt dat het gros van de inwoners voor een middenkabinet is. Zo ook hijzelf: "We staan vaak ver van elkaar in de ideeën, maar de PvdA is voor mij altijd een partij geweest die zich aan de afspraken houdt."

Warmond

Warmond is net als Oegstgeest een welvarend dorp, maar De Voogd ziet ook verschillen. "Er is een andere vibe. Net wat andere type rijken. Het spat er allemaal wat meer vanaf. Het grappige van Warmond is dat alle potentiële coalitiepartijen allemaal oververtegenwoordigd zijn. Zowel de kern van D66, CDA en VVD als GroenLinks-PvdA en JA21. Het is net wat verder van de stad af. Daar begint eigenlijk JA21."

Noordwijk

In kustplaats Noordwijk - een duidelijk rechtsere gemeente - is JA21 groter dan GroenLinks-PvdA. Ras-Noordwijker Willem Hoek zit in de gemeenteraad namens de Partij voor de Inwoner, een partij die naar eigen zeggen veel gemeen heeft met JA21. "Hier zijn ontzettend veel ondernemers", luidt de verklaring van Hoek. "Die echt hun boterham willen verdienen door zelf keihard te werken. Linkse partijen gooien hier en daar roet in het eten. De strandtenten lopen bijvoorbeeld straks aan tegen de stikstofnormen. Ik hoop dat we over rechts gaan en JA21 toevoegen aan de coalitie."

"Het fascinerende is om te zien hoe divers Nederland is als je weer inzoomt", is de allesomvattende conclusie van De Voogd. "Dat we vaak een beeld krijgen van de Randstad versus de rest. In werkelijkheid is het zo'n mozaïek aan verschillende subculturen."