Minister Van Weel (Buitenlandse Zaken) over vredesplan Oekraïne: 'Bij nieuwe aanval reageren we stevig'

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky is vandaag in Nederland om te spreken over de voortgang van het vredesplan en de steun vanuit Europa. Demissionair minister van Buitenlandse Zaken David van Weel ontmoet hem en benadrukt dat Nederland en andere bondgenoten "stevig" zullen reageren als Rusland Oekraïne opnieuw aanvalt nadat er een akkoord is bereikt.

De gesprekken volgen op een overleg tussen Europese leiders in Berlijn. Bondskanselier Friedrich Merz sprak na afloop van die top van "aanzienlijke vooruitgang". "Misschien wel de meeste sinds het begin van de oorlog op 24 februari 2022."

Zelensky liet weten dat Oekraïne bij de gesprekken vooral inzet op stevige veiligheidsgaranties. Het land kijkt daarbij nadrukkelijk naar een constructie die lijkt op het NAVO-verdrag. "Het is belangrijk dat de VS gaat kijken naar een regeling die lijkt op artikel 5, plus relevante veiligheidsgaranties. Dat wordt nu uitgewerkt. We boeken vooruitgang", aldus de Oekraïense president. Artikel 5 van het NAVO-verdrag bepaalt dat een aanval op één lidstaat wordt beschouwd als een aanval op alle lidstaten.

Conferentie over schade en herstel

Van Weel ontmoet Zelensky vanmiddag in Nederland. "Het gaat over wat er de afgelopen dagen is besproken: het vredesplan, veiligheidsgaranties en we hosten vandaag een conferentie die gaat over claims over schade voor Oekraïne en Oekraïners en hoe ze dat kunnen verhalen. Dat doen we in de Raad van Europa en daarover is de conferentie vandaag waarbij Zelensky aanwezig is. Op hoofdlijnen is er nu een akkoord bereikt. Dat er gereageerd gaat worden als Rusland Oekraïne weer gaat binnenvallen", zegt de minister in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Volgens Van Weel wordt nog gewerkt aan de precieze invulling van de veiligheidsgaranties, maar is de richting helder. "Het belangrijkste is dat Europa, maar ook de VS, de intentie hebben getoond dat wanneer Rusland Oekraïne weer aanvalt we reageren. En stevig ook. Dat is waarom Zelensky ook zegt article 5 like. Daarin vind hij comfort voor de veiligheid van zijn land."

Tekst gaat verder onder X.

Wat die "stevige reactie" concreet betekent, is volgens Van Weel nog onderwerp van gesprek. "Dat betekent militair, maar hoe dat er precies uit gaat zien en waar troepen worden gestationeerd, of dat in of buiten Oekraïne is en wat de bijdrage van de verschillende landen daarin wordt, wordt in de komende weken verder uitgewerkt.

Druk op Zelensky neemt toe

Volgens WNL-politiek verslaggever Tessa van Viegen is er sprake van een duidelijke koerswijziging van de Verenigde Staten. "Je ziet vooral een kentering. Eerst wilde de VS hier helemaal niet aan, maar nu zie je toch dat dit op tafel ligt, wat de druk op Zelensky gigantisch verhoogd."

Die druk is volgens haar bewust opgebouwd. "Dit voorstel ligt er nu - en blijft niet maanden liggen - dus moet er op korte termijn ook uitsluitsel komen of hij hiermee wil instemmen." Daarbij speelt ook tijdsdruk vanuit Washington. "Trump wil het voor de Kerst nog aftikken, dus er moet flinke vaart bij komen, als je dat voor die periode wil halen. Dat maakt ook dat Zelensky flink onder druk staat."

Zelensky kondigde eerder al aan verkiezingen toe te staan en niet langer te mikken op NAVO-lidmaatschap. Van Viegen: "Hij levert veel in, maar hij krijgt er ook veel voor terug als er daadwerkelijk artikel 5-achtige garanties worden gegeven. Dat levert Oekraïne heel veel op."

Twijfels over haalbaarheid

Journalist Jean Dohmen van Het Financieele Dagblad, die de oorlog in Oekraïne op de voet volgt, plaatst kanttekeningen bij het tempo. "Ik zie het nog niet zo snel gebeuren. Dat zit 'm met name in dat de besprekingen tot doel hebben om Amerika, Europa en Oekraïne op een lijn te krijgen. Vervolgens moet je nog aan tafel met de Russen."

Volgens Dohmen onderhandelt Rusland strategisch. "De Russen onderhandelen erg slim en gewiekst, hebben moeite met de boots on the ground. Ik denk dat er nog heel wat water door de Dnipro zal vloeien voordat de deadline van Kerst wordt gehaald."

Dat Zelensky afziet van NAVO-lidmaatschap noemt hij logisch. "Vanuit de Amerikanen zijn er zoveel bezwaren tegen." Het akkoord is volgens de journalist alleen geloofwaardig als er een snelle en militaire reactie volgt wanneer de Russen toch in de aanval gaan. "Daar moet iedereen toe bereid zijn." De opstelling van de Verenigde Staten is cruciaal. "Trump is nogal wispelturig, laten we het daar op houden. De onzekerheid is fundamenteel. Dat zit diep in de Europese landen."

Zelensky heeft in Nederland vandaag verder sowieso een druk programma. Naast de conferentie over herstelbetalingen spreekt hij in de Tweede en Eerste Kamer, gaat hij op bezoek bij de Koning en luncht hij in het Catshuis. Van Viegen: "Het is een bomvol programma, waarbij hij door Den Haag tourt."