Nederland afhankelijk van Israëlische wapens en bestelt er steeds meer: 'Mogelijk getest op Palestijnen'

De band tussen Nederland en Israël staat sinds de oorlog in Gaza op scherp. Verdeeldheid overheerst, maar op veiligheidsgebied zijn de twee landen nauw met elkaar verbonden. Nederland koopt zelfs steeds meer Israëlische wapens in. Die wapenimport moet stoppen, vindt een aantal politieke partijen. Maar hoe afhankelijk zijn we en zijn er alternatieven? Stand van Nederland: Wereld op Scherp zocht het uit.

Onder meer Volt-leider Laurens Dassen uitte zich kritisch op de keuze van Nederland om bij Israëlische bedrijven te blijven inkopen. Volgens defensieminister Ruben Brekelmans (VVD) blijft Nederland bij Israël inkopen "omdat er geen alternatieven zijn". Daarnaast "gaat het om systemen die de NAVO van ons vraagt".

De Nederlandse krijgsmacht koopt onder meer raketten in, evenals bescherming tegen raketten voor vliegtuigen en helikopters, nachtkijkers, radio's en radars tegen drones.

Vorig jaar exporteerde Israël voor 14,8 miljard dollar aan wapens. In 2020 was dat nog maar 8,6 miljard. De export groeit enorm en is een belangrijk onderdeel van de economie. Van elke vijf dollar die Israël aan goederen exporteert, gaat het bij ongeveer één dollar om militaire goederen.

Half miljard in 2024

De Israëlische defensie-industrie is heel divers met wapenproducenten, maar ook qua software, vertelt universitair hoofddocent Erella Grassiani, die de industrie al jaren onderzoekt. "Ze doen veel aan wapen- en technologieontwikkeling, met name vanuit het leger. Later komt dat op de private markt terecht."

Israël heeft de afgelopen jaren een imago opgebouwd, ziet ze. "Dat zij de beste zijn, met de beste systemen en beste kennis. Ze hangen een label aan producten, die in het echt zijn gebruikt. Voor klanten is het aantrekkelijk om zo'n product te kopen, omdat ze zien dat het werkt."

In 2022 bestelde Defensie voor 21 miljoen euro aan Israëlisch materieel. Het jaar daarna is echter een enorme sprong te zien naar 355 miljoen euro. In 2024 steeg het bedrag nog verder naar ruim een half miljard euro, terwijl de oorlog in Gaza woedt. Gemiddeld over de jaren is het bedrag 3,7 procent van alle bestellingen die Defensie doet. Voor nu is het nog geen groot aandeel, maar het percentage groeit dus snel.

'Gewoon een afweging gemaakt'

Dat we in toenemende mate afhankelijk worden van Israël, is voor defensiespecialist Peter Wijninga geen verrassende ontwikkeling. "Het wil niet zeggen dat er geen alternatieven zijn, maar dan moet je een enorme ingreep doen in je eigen uitrusting. Het is hartstikke duur. Nederland heeft, denk ik, gewoon een afweging gemaakt qua prijs/kwaliteitsverhouding. Men kiest voor het beste systeem voor de beste prijs."

Dat er alternatieven zijn, wordt bevestigd door Pieter Wezeman, deskundige op het gebied van wapenhandel. "De afhankelijkheid is niet zo groot", stelt hij. "We halen meer spullen uit de VS en andere Europese landen, maar Israël speelt wel een rol. Zolang er geen politieke druk is om dit niet te doen, blijven ze daar automatisch kijken."

Een restrictie op het aankopen van Israëlische wapens hoeft niet een volledig wapenembargo te betekenen, bepleit Wezeman. GroenLinks-PvdA pleit daar bijvoorbeeld wel voor. "Je kunt ook zeggen dat we de al bestelde spullen blijven inkopen, maar dat we geen nieuwe bestellingen meer doen."

Defensiespecialist Wijninga vindt de wapenimport een lastige kwestie. Hij snapt dat het politiek gevoelig ligt, maar "we hebben al jarenlang veel systemen van Israël gekocht, ook al ver voor deze oorlog. Met name zelfbeschermingsapparatuur. Dan kan je een heel ander systeem erbij kopen, maar dan heb je twee verschillende systemen in huis."

'Geïmporteerde wapens getest op Palestijnen'

Nederland mag in ieder geval zelf geen wapens exporteren naar Israël waarvan het risico bestaat dat ze kunnen worden gebruikt voor het faciliteren van mensenrechtenschendingen. Dat zegt advocaat Minke Gommer, gespecialiseerd in de kwestie. Voor de import van deze wapens geldt deze regel echter niet. "Er zijn zelfs helemaal geen regels. Terwijl geïmporteerde wapens getest kunnen zijn in aanvallen op Palestijnen."

Toch is er wel een verdrag waar beroep op kan worden gedaan, namelijk het genocideverdrag. Gommer: "Op basis daarvan moet een land alles doen wat mogelijk is om te voorkomen dat een ander land genocide pleegt. Daaronder valt het stopzetten van de import van wapens. Je kunt daarmee een duidelijk signaal afgeven: tot hier en niet verder."

Er is veel kritiek op de import van Israëlische wapens naar Nederland. Wat zijn de afwegingen en de gevoeligheden? Kijk vanavond om 23.10 uur naar een nieuwe aflevering van Stand van Nederland: Wereld op Scherp op NPO 2.