'Museum voor De Hemel': overlevende Gerie blikt 25 jaar later terug op cafébrand Volendam
Op 1 januari 2001 werd Volendam opgeschrikt door de brand in café ’t Hemeltje. Veertien jongeren kwamen om het leven, ruim tweehonderd raakten gewond. In de nieuwe documentaire Museum voor De Hemel blikken betrokkenen terug op die nacht, en op de weg naar verwerking, een kwart eeuw later.
De documentaire, gemaakt door NH-journalisten Mischa Korzec en Gerie Smit, volgt de totstandkoming van een expositie in het Volendams Museum over de Nieuwjaarsbrand. Smit, zelf slachtoffer van de ramp, keert terug naar het café met andere overlevenden, onder wie Gary en Lau.
"Het was op zich niet moeilijk om de documentaire te maken", vertelt ze in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Wel om Gary en Lau te vragen. Want zij vertellen hun verhaal opnieuw. Het mooie is: ze weten nog zoveel van die nacht. Gary ruikt het zelfs nog. Zelf weet ik eigenlijk maar weinig meer."
Smit was vijftien toen ze de brand overleefde. "Ik weet nog dat ik dacht: ik ga dood. Ik viel op de grond, maar hoe ik eruit ben gekomen, weet ik niet meer. Ik was aan het overleven." Na de brand wilde ze vooral weg uit Volendam. "Ik was een boze puber, ik wilde er niks mee te maken hebben. En nu ben ik trots op m’n dorp."
Schuldgevoel en stilte
In Museum voor De Hemel onderzoekt Smit ook de jarenlange stilte in het dorp. "Het schuldgevoel is in Volendam heel sterk", zegt ze. "Mensen die er niet bij waren, voelen zich schuldig. Zij hebben alles gezien, maar dachten: ik mag er niet over praten, want ik heb niks. Nu, 25 jaar later, merk je dat die gesprekken eindelijk ontstaan."
Voor de documentaire reist Smit naar het Zweedse Göteborg, waar in 1998 een vergelijkbare ramp plaatsvond. "Het mooie is: die Zweedse jongeren hebben direct contact gezocht met Volendam. Ze zeiden: wij hebben hetzelfde meegemaakt, we zijn twee jaar verder. Ze wilden vooral laten zien dat het leven verder gaat."
“Het schuldgevoel is in Volendam heel sterk. Mensen die er niet bij waren, voelen zich schuldig. Zij hebben alles gezien, maar dachten: ik mag er niet over praten, want ik heb niks.”
Onzichtbare littekens
Ruth Peetoom, voorzitter van de Nederlandse ggz, noemt de documentaire 'indrukwekkend'. "Wat ik heel mooi vond, is hoe jullie elkaar als lotgenoten troffen. Dat kan ontzettend helpen. Niets is zo persoonlijk als omgaan met dit soort traumatische gebeurtenissen. Maar de verhalen vertellen, de ervaringen delen, is ontzettend belangrijk."
Volgens Peetoom is het belangrijk om te praten over de gebeurtenissen. "De littekens zijn niet alleen lichamelijk, er zijn ook heel veel onzichtbare littekens van binnen. Ik vond het prachtig hoe die Zweedse jongeren zelf naar jullie toekwamen en zeiden: hier zijn we, wij hebben dit ook meegemaakt, kunnen we wat voor jullie doen?"
De documentaire Museum voor De Hemel is zaterdag 8 november te zien bij NH.