Econoom: we moeten geld verdienen aan Defensie-uitgaven

Het geld dat vrijkomt voor Defensie met de nieuwe NAVO-norm moet zo veel mogelijk in Nederland en elders in Europa worden uitgegeven, zodat we er zelf nog iets aan kunnen verdienen. Dat zegt econoom Jona van Loenen. Op dit moment wordt defensiemateriaal vooral in de Verenigde Staten gekocht.

Op de NAVO-top afgelopen zomer in Den Haag spraken lidstaten af 3,5 procent van het bbp aan Defensie uit te geven, met daarbovenop 1,5 procent voor bijbehorende infrastructuur. Volgens Van Loenen is dat "ontzettend belangrijk". "We moeten onszelf beschermen", zegt de econoom. "Maar er is heel weinig discussie gevoerd over de vraag: als we dat dan toch gaan doen, hoe gaan we daar dan zelf geld aan verdienen?"

"Er gaat, als we de vijf procent halen, verschrikkelijk veel geld naar Defensie. Het zou nu 55 miljard zijn, bijna vier keer zoveel als we uitgeven aan primair onderwijs", vervolgt hij in Goedemorgen Nederland op NPO 1. "Dat is 5500 euro per werkende Nederlander! Laten we ook eens kijken hoe we er zelf de vruchten van kunnen plukken."

Hij neemt het onderwijs als voorbeeld. "In de economie heb je het multiplier effect. De vraag is: als de overheid een euro investeert, hoeveel wordt die euro dan waard? In het onderwijs wordt iedere euro die wordt geïnvesteerd uiteindelijk ongeveer drie euro. Je creëert als het ware geld uit het niets."

'Kopen 90 procent in het buitenland'

Ook bij geld dat aan Defensie wordt uitgegeven, is volgens Van Loenen zo'n scenario mogelijk. "Er zijn onderzoeken gedaan naar hoe dit zit bij Defensie. Iedere euro die je in Defensie stopt, kan een halve euro opleveren, dan draai je dus verlies. Maar het kan ook 2,50 euro worden."

Zo kan extra geld voor Defensie zorgen voor meer werkgelegenheid. Dat is in Nederland niet nodig, gezien het arbeidstekort, zegt Van Loenen. "De allerbelangrijkste vraag voor ons is: waar vindt de productie plaats? Vind de productie plaats in Nederland, kopen wij onze eigen wapens en materialen, dan gaan de investeringen naar onze eigen bedrijven toe."

Dat is op dit moment niet het geval. "Wij kopen negentig procent van alle materialen in het buitenland. Vrijwel alles geven we uit in de Verenigde Staten. Dat is een beetje alsof je het geld over de schutting gooit", verzucht Van Loenen, die het presidentschap van Donald Trump ziet als een kans om op eigen benen te gaan staan. "Hij is het beste wat Europa kan overkomen. Alleen, deze kans moeten we wel grijpen."

Volgens oud-minister van Economische Zaken Annemarie Jorritsma gebeurt dat op dit moment nog te weinig. "In de huidige situatie moeten we niet afhankelijk blijven van Amerika. We zijn niet snel genoeg die afhankelijkheid aan het afbouwen." Ze is het "helemaal eens" met de oproep van Van Loenen dat we nog te weinig praten over hoe we defensie-investeringen binnen Europa kunnen doen.

"De basis is er. We hebben een Europese defensie-industrie, het is alleen van een hele kleine schaal. Je moet enorm opschalen, maar dat kan wel. Het hoeven niet alleen maar start-ups te zijn", zegt de voormalig VVD-bewindsvrouw.

'Europese-defensieindustrie opzetten'

Van Loenen benadrukt dat Den Haag het geld niet alleen in Nederland kan uitgeven. Het moet daarom vooral zoveel mogelijk binnen de Europese Unie gebeuren, vindt hij. "We moeten onszelf ook niet wijsmaken dat wij op deze postzegel iets kunnen betekenen. Laten we een soort Europese defensie-industrie opzetten, waar we in Nederland een bepalende rol spelen, zodat het geld niet allemaal naar Amerika gaat."

Hij pleit voor "een gigantisch plan" vanuit Brussel, onder de noemer 'Made In Europe 2035'. "Daarin geven we in 2035 ons geld uit en produceren we alle defensiematerialen voor Europa."

Ondernemers moeten worden gestimuleerd om aan de slag te gaan. "In mijn optiek is de rol van Nederland en de EU dat wij de snelweg met vangrails aanleggen. Tegen ondernemers zeggen we: 'Dit is de weg die we moeten gaan en daar mag je niet buiten'. Geef vervolgens alle ruimte aan ondernemers om zo snel mogelijk op die snelweg te rijden."

Doorbraakminister

D66, de grote winnaar bij de Tweede Kamerverkiezingen, pleit voor doorbraakministers op een aantal belangrijke dossiers. Van Loenen denkt dat zo'n doorbraakminister hier op zijn plek is. "Dit vraagstuk zit tussen Economische Zaken en Defensie. Zet daar iemand neer die doorbraken gaat forceren. Een beetje ondernemerschap in Den Haag!"

Oud-minister Jorritsma is het daarmee eens. "In mijn tijd als minister op Economische Zaken deed EZ het economische deel en Defensie het defensie-deel. Dat kan niet meer. Er moet één club komen."

Ze denkt dat een grootschalige Europese defensie-industrie snel uit de grond kan worden gestampt, mede omdat langetermijnafspraken met de industrie goed mogelijk zijn. "Nederland en andere lidstaten hebben zichzelf verplicht om een aantal dingen te doen. Niet alleen voor de komende vier jaar, ook ver daarna."

"En we moeten wel. We moeten opschalen, het moet groter", gaat Jorritsma verder. "Er moet bijvoorbeeld een nieuwe munitiefabriek komen, we moeten eigen kogels maken. En we moeten durven zeggen: die fabriek komt hier en daarmee klaar. Nu wijzen we zes locaties aan en daar gaan we twee jaar over praten. Dat werkt niet", aldus de voormalig bewindsvrouw. "We moeten de crisis- en herstelwet van toepassing verklaren bij dit soort investeringen."