Steeds meer leegstand in winkelstraten, maar eigenaren doen er niets aan: 'Je moet deze mensen onteigenen'

Oude fabrieken, kantoren of winkels ombouwen tot woningen. Het wordt gezien als een van de oplossingen voor het nijpende huizentekort, maar CBS-cijfers laten zien dat het aantal woningtransformaties steeds verder daalt. "Het daalt al sinds 2019, toen er 12.500 panden werden getransformeerd naar woningen. Nu zijn het er minder dan 8.000", reageert Frank Notten van het CBS in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

"Wat de laatste jaren vaak geroepen wordt, is dat het laaghangend fruit de laatste jaren al geplukt is", zegt Notten. Bij kantoren is het leegstandpercentage volgens het CBS momenteel 9,1 procent. "In 2019 was het nog 10,5 procent. Die vijver waar men uit vist, wordt steeds kleiner."

Bureaucratie

Toch zou je denken dat met dat leegstandspercentage nog genoeg leegstaande panden om te toveren te zijn tot een fijne woonplek. Waarom de transformaties van deze panden geen doorgang vinden, komt door bureaucratie. "Het duurt steeds langer voordat bouwprojecten klaar zijn. Dat speelt niet alleen bij nieuwbouwprojecten, maar ook bij woningtransformaties."

Steeds meer gebouwen staan volgens Notten "in de pijplijn", wat inhoudt dat "de vergunning is afgegeven en de bouw vaak is gestart, maar dat het steeds langer duurt voordat het wordt afgerond." Hoe dat komt, vindt hij lastig te verklaren. "Het kan personeelstekort zijn, maar ook meer regelgeving. Het kost nu meer tijd om het af te ronden."

Particuliere eigenaren het probleem

In de regio waar woningcorporatie Ymere actief is, is het probleem het grootst. Volgens Erik Gerritsen, directievoorzitter, ligt het probleem inderdaad bij het feit dat het fruit niet meer laag hangt. Hij ziet ook nog een ander groot probleem. "Veel van die panden hebben particuliere eigenaren en die hebben in zo'n winkelstraat helemaal geen zin om aan de achterkant een aparte ingang te maken. Ze houden de bovenkant liever leeg."

Gerritsen vertelt dat zijn woningcorporatie ook zelf woningen tot haar beschikking heeft. "Die woningen boven de winkel stonden ook leeg. Daar hebben we gezegd: dan doen we de winkels apart en dan maken wij daarboven woningen. Achterom maken we een ingang voor die woning. Als het in ons eigendom is, dan lossen we het wel op."

'Dit is niet de manier'

Deze gang van zaken is alleen geen zekerheid. "Het is voor de eigenaar veel interessanter om een leeg kantoor te laten staan, totdat het economisch gezien weer wat beter gaat. Ze willen niet hun verlies nemen. En als het eventueel wel vrijkomt, dan kost het vaak veel geld om het tot een woning te transformeren."

Ook zijn er nog andere obstakels, legt Gerritsen uit. "Er zijn geen parkeerplekken, er is gedoe met bestemmingsplannen. Dit is niet de manier om de woningnood op te lossen. Je kunt beter op nieuwe plekken veel woningen bijbouwen."

Onteigenen

Particuliere eigenaren onteigenen is volgens politiek verslaggever Tessa van Viegen een grote, maar niet ondenkbare stap. "Aan de ene kant snap ik niet waarom het niet gebeurt. Het is zo rendabel om mensen een huis te kunnen geven. Dan zou je denken dat die woningeigenaren het zelf ook doen."

Maar kunnen studenten, die niet direct een parkeerplek nodig hebben, niet met zulke woningen blij worden gemaakt? "Daar waar het kan moet je het vooral doen", reageert Gerritsen, maar hij ziet liever dat overheid concrete stappen zet om deze leegstand op te vullen. "Hier moet de overheid durven om politiek gevoelige dingen te doen. Als je het echt wil, dan moet je deze mensen onteigenen. Als je het als politicus belachelijk vindt om door een winkelstraat te lopen en allemaal lege panden te zien, dan moet je zeggen: we gaan met die eigenaren in gesprek."

Als onteigenen geen optie is, "dan moet het vrijwillig en ga je verleiden, met een zak geld bijvoorbeeld", verzucht Gerritsen.