SP wil geen hogere NAVO-norm, ook als dat kabinetsdeelname in de weg staat: 'Dat zal dan het gevolg zijn'

SP-leider Jimmy Dijk wil niet voldoen aan de NAVO-norm, zelfs niet als dat betekent dat zijn partij daardoor niet kan meeregeren. "Dat zal het gevolg zijn", zegt Dijk in het radioprogramma Sven op 1. Hij vreest voor een wapenwedloop waarvan vooral Amerikaanse wapenproducenten profiteren.

"Als wij kijken naar de defensie-uitgaven op dit moment van alle Europese NAVO-lidstaten, dan geven we 3,5 keer meer uit aan landmacht en luchtmacht en zelfs 4,5 keer meer aan de marine", begint Dijk. Zijn partij wil wel extra geld uittrekken voor betere inlichtingen en cyberveiligheid. "Daarin lopen we ver achter ten opzichte van andere landen."

Wat de SP betreft houdt het daar op met extra geld voor defensie. De meeste partijen willen wel voldoen aan de nieuwe NAVO-norm van 3,5 procent voor defensie en nog eens 1,5 procent voor cruciale infrastructuur, samen 5 procent van het bruto binnenlands product. De kans dat de SP door dit standpunt niet in het kabinet komt, neemt Dijk voor lief. "Dat zal dan het gevolg zijn."

"Wij gaan niet vijf procent uitgeven van ieders inkomen aan extra defensie, om vervolgens die budgetten enorm op te pompen, terwijl we hebben gezien dat de afgelopen vier jaar de defensiebudgetten al van 11 naar 22 miljard zijn gegaan", aldus de SP-voorman.

Boodschappenprijzen

De SP wil de prijzen van basisproducten zoals gezond eten, medicijnen, energie en internet gaan controleren, reguleren en indien nodig blokkeren, schrijft de partij in het verkiezingsprogramma. "Blokkeren betekent dat je de prijs maximeert, dus dat je zegt: dit is de prijs en daar moet het voor geleverd worden", verduidelijkt Dijk.

Benieuwd naar wat Dijk met wonen en de zorg wil? Luister dit gesprek nu terug als podcast. De tekst gaat hieronder verder.

Hij neemt Zwitserland als voorbeeld, waar de Autoriteit Consument & Markt (ACM) prijzen controleert en ingrijpt als dat nodig is. "Wat de SP betreft gaan we dat hier ook doen met boodschappen", zegt Dijk. Op de opmerking dat de boodschappenprijzen in Zwitserland duurder zijn dan in Nederland, wijst Dijk naar Frankrijk, waar prijsregulatie volgens hem succesvol is.

"Bijvoorbeeld een land als Frankrijk heeft ingegrepen op boodschappenprijzen. Ze hebben afspraken gemaakt met supermarkten en voedselproducenten, waardoor 150 tot 200 basisproducten in prijs zijn bevroren. Dat zorgt voor betaalbare boodschappen voor iedereen. Je ziet dat dit in andere landen ook gebeurt. Het punt is: het kan. Laten we kijken hoe en of we het hier moeten doen."

"In Frankrijk gaat elf procent van het inkomen op aan boodschappen, in Nederland 12,7 procent. Het Europese gemiddelde ligt op dertien procent. Nederland loopt dus aardig in pas." Toch ziet Dijk nog steeds zorgen. "Ik zie heel veel onderzoeken, ook van de Consumentenbond, die zeggen dat de voedselprijzen maar blijven stijgen, vooral van de boodschappen."

Hij vervolgt: "We zien ook dat een derde van de mensen een onzeker bestaan heeft in Nederland. De boodschappenprijzen van mensen zijn een groot deel van die zorgen, omdat ze zien dat de prijzen steeds verder aan het stijgen zijn. Wij weten uit onderzoek van twee jaar geleden dat een groot deel van de prijzen voor de boodschappen wordt gedreven door winst. Toen noemden we het graaiflatie."

Toch steeg de kale winst van supermarkten niet meer dan voor de coronaperiode. "We weten dat de marges van supermarkten niet altijd even hoog zijn, maar voor de voedselproducenten bijvoorbeeld wel", zegt Dijk. "Daarom is het heel goed dat de ACM onderzoek gaat doen naar de voedselprijzen. We moeten uitzoeken hoe de prijzen zijn opgebouwd en welk deel daarvan uit winst bestaat, zodat we kunnen zien of er ingegrepen kan worden op die prijs."

Hij erkent dat het hebben van een supermarkt vaak geen vetpot is. "Dat heb ik ook niet gezegd. Wij willen heel graag de opbouw van de prijs bekijken. Dat gaat de Autoriteit Consument & Markt nu ook doen, ook na aandringen van de SP. Ik vind het heel goed. Zo kunnen we zien welk deel van de prijs uit winst bestaat." Het Kamerlid benadrukt dat hij "genoeg mensen kent" die de boodschappen aan het einde van de maand niet kunnen betalen.

Kleine overheid

De SP pleit ook voor een kleine, dienstbare overheid. "Het is een groot misverstand dat de SP een heel grote overheid wil", zegt Dijk. "Wij vinden wel dat sommige taken bij de overheid horen." De SP pleit tegelijkertijd voor de oprichting van verschillende fondsen, zoals een Nationaal Zorgfonds, een Nationaal Woonfonds, een Nationaal Werknemersfonds, een Nationaal Medisch Letselschadefonds en een Nationaal Investeringsfonds voor de vooruitgang.

Tekst gaat verder onder de X.

Volgens Dijk staat dat niet haaks op het pleidooi voor een kleinere overheid. "Alle diensten die de afgelopen jaren geprivatiseerd zijn, moeten allemaal worden gecontroleerd. We hebben allemaal toezichtsorganen. We hebben een overheid die vanuit een soort bureaucratische toren aan het controleren is of onze zorg wel op de juiste manier wordt uitgevoerd."

Dat zorgt volgens hem niet alleen voor een "grote, logge overheid", maar ook voor veel bureaucratie. "We zien het ook bij de Rijksoverheid, die heel veel consultants inhuurt. Dat is een inefficiënte, grote overheid. Je kunt het beter zelf gaan doen dan dat je het uitbesteedt aan anderen, om vervolgens een overheid op te zetten die het allemaal moet controleren."