Repareren in plaats van weggooien: kan Nederland een reparatie-industrie worden?

Ieder jaar belandt er in de Europese Unie naar schatting 35 miljard kilo aan producten op de afvalberg, terwijl deze spullen nog gewoon gerepareerd hadden kunnen worden. Van broodroosters tot telefoons en van kleding tot meubels: het gros van de apparaten en materialen krijgt geen tweede kans. Toch groeit het aantal initiatieven dat dit tij wil keren. Repareren is weer in opmars. Maar hoe haalbaar is een echte reparatie-industrie in Nederland? En willen we dat eigenlijk wel?

In een nieuwe aflevering van Stand van Nederland: Generatie Next op NPO 2 zie je hoe vrijwilligers in een buurtcentrum in Amsterdam druk bezig zijn met sleutelen, solderen en lijmen. Dit is een zogenoemd repair café: een initiatief dat in Nederland werd bedacht, maar inmiddels wereldwijd navolging heeft gekregen. Bezoekers kunnen hier met hun kapotte apparaten, kledingstukken of huishoudelijke artikelen terecht. Vrijwilligers kijken samen met hen naar de oorzaak van het probleem en proberen het te repareren.

"We proberen alles te maken wat binnenkomt en meestal lukt dat ook", zegt vrijwilliger Hein Hoonakker terwijl hij een oude broodrooster inspecteert. "Soms is het iets kleins, een kabeltje of een schroefje. Soms moet je een apparaat ontkalken en weten mensen dat gewoon niet. Als we er samen naar kijken, leren bezoekers gaandeweg ook hoe ze het zelf kunnen doen."

Populariteit groeit

Dat laatste vindt Hoonakker misschien nog wel belangrijker dan het eindresultaat: "Als mensen zien dat repareren mogelijk is, gaan ze anders naar hun spullen kijken. Het bespaart geld en voorkomt dat er weer een nieuw apparaat geproduceerd moet worden."

Volgens Hoonakker worden de cafés steeds populairder. "Mensen zijn zich bewuster van de impact van weggooien. Het is nog lang niet genoeg, maar het begin is er."

Hein Hoonakker is vrijwilliger in een repair cafe: "Soms weten mensen het gewoon niet."

Het vak van de reparateur

Naast vrijwilligersinitiatieven zijn er natuurlijk ook de professionals die al decennialang in het reparatievak zitten. Jan Post runt al veertig jaar een reparatiewinkel en merkt dat apparaten tegenwoordig veel moeilijker te repareren zijn.

"Vroeger haalde je bij een telefoon gewoon het dekseltje eraf, accu eruit, nieuwe erin, klaar", vertelt Post. "Dat was twintig jaar geleden, met de Nokia 3310. Tegenwoordig zit de accu vastgelijmd, moet je eerst het scherm losmaken en daarna alles weer kalibreren. Het is echt een stuk ingewikkelder geworden."

Keuze van fabrikant

Volgens Post ligt dat niet aan de techniek zelf, maar aan de keuzes van fabrikanten. "Fabrikanten willen natuurlijk graag dat je een nieuwe telefoon koopt. Reparatie komt voor hen op de tweede plaats. Maar de grondstoffen raken op en de productie kost enorm veel energie. Wij zeggen: verleng de levensduur, dan hoef je minder te produceren."

Die boodschap sluit naadloos aan bij discussies die in Brussel en Den Haag spelen over het zogenoemde right to repair: de plicht voor producenten om apparaten repareerbaar te maken en onderdelen beschikbaar te stellen. Voor vakmensen zoals Post kan dat het verschil maken tussen een levensvatbare reparatiebusiness of een langzaam uitstervend beroep.

Jan Post heeft een reparatiewinkel: "Repareren is een stuk ingewikkelder geworden."

Van noodzaak naar businessmodel

Niet alleen vrijwilligers en kleine ondernemers houden zich bezig met repareren. Ook grotere bedrijven zien er kansen in. Steeds meer kledingmerken bieden hun klanten gratis reparaties aan. Het is een manier om klanten aan zich te binden, maar ook om hun imago van duurzaamheid te versterken.

In Amsterdam werkt kledingreparateur Paul Kerssens samen met ruim dertig modemerken. In zijn atelier worden dagelijks jassen, truien en tassen hersteld. "Merken zijn ervan overtuigd dat reparatie beter is dan vervanging", legt hij uit. "Wij hebben hier zo’n veertig mensen in dienst en in Londen tien. Later dit jaar openen we in Parijs en het doel is om dit model door heel Europa uit te rollen."

Tweesplitsing in modewereld

Volgens Kerssens is er in de modewereld sprake van een tweesplitsing. "Aan de ene kant zie je steeds meer merken die duurzaamheid en circulariteit heel erg in acht nemen. Aan de andere kant is er de ultra-fast-fashion, die de tegenbeweging laat zien en daar ben ik wat minder blij mee. Wij hebben iets meer dan dertig kledingmerken aangesloten. Dat vinden wij heel wat, maar op de grote hoeveelheid kledingmerken die er bestaan, is het maar een speldenprikje, dus dat moet hard gaan groeien."

Hoe Kerssens dat voor elkaar denkt te krijgen? "Voor een groot deel zit het tussen de oren van de consument. Wij proberen kledingreparatie weer cool te maken, zodat consumenten het repareren daadwerkelijk als een betere optie zien dan het vervangen. Jouw truitje of mijn blouse, daar zijn er tienduizenden van. Als wij een unieke reparatie doen, heb je een uniek kledingstuk."

Kledingreparateur Paul Kerssens: "Het zit tussen de oren van de consument."

Zitten we er eigenlijk wel op te wachten?

De grote vraag blijft: willen Nederlanders wel een reparatiecultuur? We zijn gewend geraakt aan goedkope producten, razendsnelle levering en de aantrekkingskracht van iets nieuws. Een nieuwe telefoon voelt spannender dan een gerepareerde oude.

Toch verandert dat beeld langzaam. De stijgende prijzen, het groeiende milieubewustzijn en initiatieven zoals repair cafés laten zien dat repareren een alternatief kan zijn dat niet alleen goed is voor de planeet, maar ook voor de portemonnee.

Voor jonge generaties, die zijn opgegroeid met vintage kleding en duurzaamheid, kan reparatie zelfs een bepaalde status krijgen. Een unieke gerepareerde jas of een opgelapte platenspeler vertelt een verhaal. Waar nieuw ooit cool was, kan oud met een tweede leven dat nu juist zijn.

Weggooien of repareren? In de nieuwste aflevering van Stand van Nederland: Generatie Next wordt de afvalberg besproken. Alles wat wij aantrekken of kopen belandt vroeg of laat op die stapel. Kan dat niet veel duurzamer en zijn we niet beter af in een recyclesamenleving? Bekijk een gloednieuwe aflevering van Stand van Nederland: Generatie Next op NPO Start.