Oud-minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem pleit voor nationale investeringsbank: 'Investeringen al jaren veel te laag'

Oud-minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem pleit voor een Nederlandse investeringsbank. Hij was voorzitter van het Nationaal Groeifonds, dat investeerde in start-ups maar inmiddels is geschrapt. "Het groeifonds was een forse, on-Nederlandse impuls om eindelijk een keer een hele forse impuls te geven aan de techsector." Zo’n impuls is volgens Dijsselbloem hard nodig.

Het demissionaire kabinet heeft voormalig ASML-topman Peter Wennink gevraagd om een onafhankelijk advies over hoe het investeringsklimaat en het toekomstige verdienvermogen van de Nederlandse economie "aanzienlijk" kunnen worden versterkt. Volgens Dijsselbloem moet Wennink een "Nederlandse versie" maken van het rapport-Draghi, een rapport van voormalig premier van Italië Mario Draghi over de toekomst van het Europese concurrentievermogen.

"Je kunt met een aantal initiatieven van de overheid heel veel privaat geld losmaken en dat hebben we echt nodig. De investeringen in Nederland, zeker de investeringen die onze productiviteit verhogen, zijn al jaren veel te laag", zegt Dijsselbloem, tegenwoordig burgemeester van de techhoofdstad van Nederland Eindhoven, in het radioprogramma Sven op 1.

In arbeidsproductiviteit loopt Nederland jaren achter op Azië en de Verenigde Staten, zegt Dijsselbloem. "Het vraagt echt om investeringen. Dat hoeft niet allemaal publiek geld te zijn, maar publiek geld kan helpen. Daarom ben ik groot voorstander van een nationale investeringsbank, waar veel partijen nu ook over spreken in hun verkiezingsprogramma."

Sven op 1 gemist? Luister deze uitzending nu terug als podcast. De tekst gaat hieronder verder.

Zo’n investeringsbank moet maatschappelijke en economische ontwikkeling stimuleren. "Het belangrijkste doel voor mij is om private investeerders uit te lokken om meer te investeren in bijvoorbeeld de techsector", zegt de oud-PvdA-bewindsman. "Hier in Eindhoven zitten letterlijk duizenden jonge, startende techbedrijven. Zij hebben heel veel behoefte aan investeerders die ook het geduld hebben om daar een aantal jaar fors in te investeren. Daar zit een geweldig knelpunt, dat is er gewoon niet in Nederland."

Private equity

Ondertussen moeten private equity-investeerders, partijen die met veel geld aandelen kopen in niet-beursgenoteerde bedrijven, juist meer belasting gaan betalen. "Dat helpt niet", zegt Dijsselbloem. "Private equity heeft in Nederland een slechte naam. Dat is heel jammer. Het zijn risicodragende investeerders."

"Ze zijn bereid om fors geld te stoppen in bijvoorbeeld jonge bedrijven, waar echt wel risico’s aan zitten. Veel jonge bedrijven zullen het misschien niet redden. Een aantal wel en daar verdienen ze geld mee. Ik denk dat we dat soort risicodragend kapitaal in Nederland nodig hebben."

Een vorig kabinet had het Nationaal Groeifonds opgetuigd om innovatie op gang te helpen, maar het nieuwe kabinet heeft dit fonds juist geschrapt. Dijsselbloem was voorzitter van dat fonds. "Daar zat twintig miljard in. Ongeveer de helft daarvan is geoormerkt, dat zal worden besteed. De andere helft is, zover ik heb kunnen zien, weer verdwenen."

Dat is volgens hem een slechte zaak. "Het groeifonds was een forse, on-Nederlandse impuls om eindelijk een keer een hele forse impuls te geven aan de techsector en een aantal grote transities. Dat houdt de politiek vervolgens niet lang genoeg vol. Er is een punt achter gezet. Hier moeten we echt een been bijtrekken. Onze buurlanden doen ook hier op dit moment veel en veel meer."

In de miljoenennota staat dat het demissionaire kabinet een half miljard euro investeert in de techsector. Dijsselbloem is daar "heel blij mee", maar genoeg is het volgens hem niet. "Het gaat om projecten van groot gemeenschappelijk Europees belang en dat specifiek voor de micro-elektronica, de chipsector. Daar trekt het kabinet 230 miljoen euro voor uit. Ik zeg er wel onmiddellijk bij – niet om flauw te doen: Duitsland investeert vijf miljard. Alleen al in de deelstaat Beieren gaat er op dit moment twee miljard euro naartoe."

"230 miljoen euro, dat is veel geld, maar je moet begrijpen wat er in Amerika, Azië en in ons buurland Duitsland gebeurt. Dat is al snel het tienvoudige, alleen al in de deelstaat Beieren. Er is meer nodig, wil Europa in deze technologische ratrace meekunnen."

Kritiek op begroting

Dijsselbloem is kritisch op de Rijksbegroting. "Het is een begroting met weinig nieuwe initiatieven of plannen", zegt hij over de plannen die dinsdag op Prinsjesdag werden gepresenteerd. "De staatsschuld loopt op. En er is heel veel aandacht voor koopkracht. Dat is vaak zo voor de verkiezingen, dat snap ik ook. Maar als je vaak verkiezingen hebt, betekent dat dat je vaak begrotingen hebt die worden gedomineerd door koopkracht. Dat vind ik niet zo gunstig."

Hij gaat verder: "Je moet, zeker in Nederland op dit moment, heel veel aandacht geven aan investeringen om ons klaar te maken voor de toekomst en om onze economie weer een boost te geven. Maar omdat we zo vaak verkiezingen hebben, gaat het jaar in jaar uit heel erg over koopkracht. Ik vind dat het accent echt moet verschuiven naar de investeringskant. Hoe gaan we investeren in onderwijs, onderzoek, wetenschap en innovatie, zodat we ook in de toekomst de welvaart hebben om onze sociale voorzieningen overeind te houden."

De verwachting van het kabinet dat Nederlanders er gemiddeld zo’n 1,5 procent op vooruitgaan, trekt de oud-minister van Financiën ook in twijfel. "Ze gaan er daarbij vanuit dat de inflatie fors omlaag gaat. Ik weet niet waar dat op gebaseerd is", zegt hij. "De inflatie is al een aantal jaren in Nederland heel hoog. Als de inflatie niet daalt en boven de drie procent blijft, dan is dat positieve koopkrachtverschil alweer weg."

Niet terug naar Den Haag

Dijsselbloem lijkt niet beschikbaar voor een plek in een nieuw kabinet na de verkiezingen. "Ik heb het buitengewoon naar mijn zin in Eindhoven", zegt de burgervader. "De dynamiek in Eindhoven is nu veel positiever dan die in Den Haag. Ik blijf lekker hier." Ook een rol als (in)formateur laat hij passeren.