Jonge Marokkaanse gastarbeider kende alleen Ajax en Feyenoord, maar voelde zich snel thuis: 'Ik was welkom in Zaanstad'

Hoe is het om huis en haard achter te laten en als jonge man alleen naar een onbekend land te vertrekken? De in Marokko geboren Akil, Mohamed, Mustapha en Fouad vertrokken in de jaren 70 naar Nederland, als onderdeel van de eerste generatie Marokkaanse gastarbeiders. "Ik was welkom in Zaanstad. Het is mijn jeugd, mijn achtergrond. Daar ben ik trots op."

In 1969 sloten Marokko en Nederland, dat destijds kampte met een groot tekort aan ongeschoolde arbeidskrachten, onder meer in de industrie, mijnbouw en de haven, een wervingsakkoord. Tussen 1969 en 1973 kwamen tienduizenden Marokkaanse mannen naar Nederland. Tegen de tijd dat de werving officieel werd stopgezet, waren er ruim 20.000 officieel geregistreerde gastarbeiders, al lag het werkelijke aantal waarschijnlijk hoger. Velen vestigden zich uiteindelijk permanent in Nederland.

"Ik heb hier 45 jaar gewerkt. Dat is niet niks", vertelt Akil in de WNL-serie Mocronado's, waarin de vier mannen vertellen over hun leven als gastarbeider. "Ik ben naar Nederland gekomen toen ik in Marokko op de landbouwschool zat. Een vriend van mij zei: 'Ik ga naar Nederland'. Ik wist niet waar het lag. 'Ga je mee?' Ik dacht: dat ga ik proberen!"

'Ik zal de keuring nooit vergeten'

Akil ging naar één van de wervingsplekken, waar honderden Marokkaanse mannen probeerden een ticket naar Nederland te bemachtigen. "Het was zo druk. Ik dacht: ik kom er nooit door. Ik liep langs het bureau en wie kwam naar buiten om te roken? Een Nederlandse man die personeel zocht. Ik was toen knapper dan nu. Een sterke jongen. De Nederlandse man zag mij en zei: 'Toe maar, kom!' Het was een droom. Laten we eerlijk zijn, Marokko in de jaren 70 was heel anders dan nu."

Ook Mohamed doorliep het wervingstraject. "Op een gegeven moment wees een man met zijn vinger naar mij: kom naar mij toe. Hij vroeg hoe oud ik was. 22, zei ik. Ik ben twee jaar ouder geworden in een halve dag", grapt Mohamed, die in werkelijkheid twintig jaar was. "Hij pakte mijn hand vast, ik was de laatste. Mijn vrienden zijn niet aangenomen."

Het lichaam van Mohamed werd streng gecontroleerd. "Ik zal de keuring nooit vergeten: de ogen, oren, handen, je voeten; je moest helemaal bloot en naar alles werd gekeken. Zo'n keuring heb ik nooit in mijn leven gehad. Daarna kreeg je een stempel: geschikt of niet geschikt."

'Hoe moet ik het mijn moeder vertellen?'

Mohamed ging in Nederland werken in een blikfabriek, waar hij uiteindelijk 42 jaar werkte. "Ik wilde gewoon weg uit Marokko, voor de vrijheid, maar ik was bang om het aan mijn ouders te vertellen. Van het hele proces wisten ze niks. De dag voor vertrek ben ik bij mijn tante gaan slapen. Zij heeft ze verteld dat ik was vertrokken. Nu had ik het anders gedaan. We praten over 55 jaar geleden."

Ook Akil viel het afscheid in Marokko zwaar. "3 maart 1970 is voor mij een onvergetelijke dag, de dag dat ik mijn moeder ging verlaten. Ik dacht: hoe moet ik het mijn moeder gaan vertellen? Ik heb haar hoofd gepakt en gekust, ik heb haar handen gekust. Bij vertrek moest iedereen huilen. Maar toen de bus vertrok naar het vliegveld, zongen we over Nederland."

Ook Mustapha liet Marokko als jonge man achter zich. "Mijn vertrek vanuit Marokko was heel emotioneel. Vooral voor mijn moeder, die mij zag als de plaatsvervanger van mijn vader, als hij weg was. Ik ben de tweede. Na mij zijn drie kinderen geboren en allemaal in het eerste jaar overleden. Ze had helemaal niet gewild dat ik wegging, maar ik wilde weg. Nu leven mijn ouders niet meer, dat afscheid blijft bij je."

Ajax en Feyenoord

Fouad kwam in Nederland zonder verblijfsvergunning en speelde muziek op straat in Utrecht om zijn brood te verdienen. Ook Mustapha kwam alleen in Nederland en sprak de taal niet. "Nederland kende ik alleen van het voetbal, Ajax en Feyenoord. En de grootste haven van de wereld, Rotterdam. Dat was alles."

Mustapha voor het oude gemeentehuis van Zaanstad. Bron: Mocronado's.

"Ik heb mij ingeschreven bij de gemeente", zegt hij voor het stadhuis van Zaanstad. "Ik sta hier nu met een heel prettig gevoel, omdat ik welkom was in Zaanstad. Het is mijn jeugd, mijn achtergrond en daar ben ik ontzettend trots op."

Vier Marokkaanse mannen blikken terug op hun leven en vertellen openhartig, met een lach en een traan, over hun reis van gastarbeider tot opa in Nederland. Stemmen en verhalen die je zelden hoort. Mocronado's zie je nu hier op NPO Start.