'Zwerfinator' waarschuwt voor uitzonderingen in statiegeldregeling: 'Het is gewoon plastic en net zo schadelijk als flesjes cola'

Zwerfafval is voor veel Nederlanders een bekend probleem. Dirk Groot, beter bekend als de ‘Zwerfinator’, brengt de omvang ervan in kaart voor gemeentes en de landelijke overheid. In Stand van Nederland: Generatie Next deelt hij zijn bevindingen.

Alles wat Groot oppakt, fotografeert hij en laat hij analyseren door een zelf ontwikkeld AI-programma. Zo ontstaan plattegronden die duidelijk maken welk effect maatregelen hebben. "Voorheen was ongeveer veertig procent van het zwerfafval de drankverpakkingen. Dat is enorm afgenomen," vertelt hij.

Toch is het probleem niet verdwenen. Groot deed landelijk onderzoek naar opengebroken prullenbakken en constateert dat dit vooral in de grote steden voorkomt. "Dat speelt echt alleen in de grootste steden in de drukke delen van Nederland. Sterker nog: omdat er veel minder blikjes en flesjes in de prullenbakken zitten, zijn die ook veel minder vaak overvol en overvolle prullenbakken waren voorheen ook een grote oorzaak van zwerfafval."

Grote steden

Uit een peiling van WNL blijkt dat de overlast in de steden inderdaad groot is. Landelijk zegt 27 procent van de ondervraagden meer afval op straat te zien sinds de invoering van statiegeld op blikjes. In de grote steden loopt dat echter op tot 77 procent.

Groot stuit tijdens zijn opruimacties opvallend vaak op flesjes zonder statiegeld. "Om de een of andere reden hebben ze bepaald dat er geen statiegeldplicht op de flesjes zuivel zit. Dat is gewoon plastic. Het zit ook niet op flesjes wijn. Het bedrijfsleven heeft dit bedongen. Voordat er überhaupt statiegeld was, zocht het bedrijfsleven al allerlei redenen om zo veel mogelijk verpakkingen uit het systeem te houden. Deze flesjes vind ik veertig procent meer dan een paar jaar geleden."

Geurproblemen

De firma Danone verklaart dat het buiten de regeling houden van zuivelflesjes te maken heeft met "geur- en hygiëneproblemen". De Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), namens FrieslandCampina, benadrukt niet tegen statiegeld te zijn, zolang het "werkbaar en technisch uitvoerbaar" blijft.

Toch wijst Groot vooral naar Den Haag. "Sinds kort heeft de staatssecretaris bepaald dat deze flesjes met zuivel niet meer meetellen in de inzamelcijfers, omdat ze zo slecht worden ingezameld. Omdat er geen statiegeld op zit, drukte dat de cijfers naar beneden. Dan kan je zeggen: we doen ook statiegeld op zuivel, maar nee: die tellen we niet meer mee." Zijn bezwaar is duidelijk: "Het is gewoon plastic. Uiteindelijk is dit in de natuur net zo schadelijk als de flesjes cola."

Tachtig procent rond de bakken

Dat de maatregel in de steden juist tot meer werk leidt, blijkt uit onderzoek van Paul de Bruin in opdracht van de gemeente Rotterdam. "Voor de grote steden is het totale reinigingskostenplaatje 9,3 miljoen euro. Tachtig procent daarvan is het extra op moeten ruimen van het afval wat rond die bakken ligt."

Buiten de steden ziet De Bruin een ander beeld. "In heel veel andere gemeenten werkt het prima. Er zijn gemeenten waar extra zwerfafval door statiegeldzoekers helemaal geen issue is. Er staan bijvoorbeeld veel minder bakken. Dat is voor statiegeldzoekers ook helemaal niet interessant. Eigenlijk is er een soort van nieuwe micro-economie ontstaan omdat er geld op straat ligt. Dat gebeurt voornamelijk waar er ook redelijk veel te vinden valt."