NRC-chef noemt huidige staat van het kabinet een 'unicum': 'Straks blijft Schoof alleen over'

Het vertrek van minister Caspar Veldkamp (NSC) en de daaropvolgende terugtrekking van zijn partij uit het kabinet veroorzaakte vrijdagavond een politieke aardverschuiving. Pim van den Dool, chef parlementaire redactie bij NRC, was erbij toen het nieuws naar buiten kwam. Hij reflecteert in WNL In de Kantine op wat er vrijdag precies gebeurde.

"Wij hoopten met de politie en pers dat we op tijd weekend zouden krijgen, maar de ministerraad duurde zo lang dat we allemaal langzaam tot de conclusie kwamen dat er voor de zoveelste keer een crisis was", Van den Dool . "We hadden net een aantal familiezakken friet besteld toen minister Veldkamp naar buiten kwam. We gooiden onze patatzakken opzij, pakten de microfoon op en renden naar hem toe. Toen hoorden we het nieuws dat hij zou aftreden."

Caspar Veldkamp stapte op omdat hij in het kabinet te weinig ruimte ervoer om aanvullende sancties tegen Israël door te voeren. Zijn voorstel voor een nationale boycot op handel met nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever kreeg geen steun van VVD en BBB. Volgens NSC-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven "hebben de overgebleven regeringspartijen hem niet de ruimte gegeven die ze hem hadden moeten gunnen."

Volgens Van den Dool hielden was de pers ter plaatse al voorbereid op een crisis. "We hielden er al rekening mee dat Veldkamp onvoldoende steun zou krijgen voor zijn extra sancties tegen Israël. Veldkamp had al heel duidelijk gemaakt dat hij erg graag aanvullende maatregelen wilde als minister, maar het demissionair kabinet stond daar niet eensgezind achter. Hij nam daarmee een risico."

Alle NSC-bewindslieden vertrekken

Na Veldkamp besloten ook vicepremier Eddy van Hijum en de ministers Uitermark, Bruins en Jansen hun functies neer te leggen. Hetzelfde gold voor vier staatssecretarissen van NSC. Van Vroonhoven sprak van een partij die "als een ring" om Veldkamp heen stond en daarom gezamenlijk uit het kabinet stapte.

De val van de NSC-bewindslieden laat het kabinet in een uitzonderlijke situatie achter, merkt Van den Dool op. "Het is een volstrekt unicum dat we er nu maar twee partijen overblijven in een kabinet dat eerst uit vier partijen bestond. Straks blijft Schoof alleen over, je ziet hem steeds ongelukkiger worden. Hij zei al dat hij even tijd nodig had om over de laatste ontwikkelingen na te denken."

Binnenlands bühnegedoe van Veldkamp?

Niet iedereen toont begrip voor de stap van Veldkamp. Journalist Mark Koster reageert fel: "Ik vind dit binnenlandse bühnegedoe van Veldkamp en al die NSC-ministers schandalig. Zij denken: we laten nog even ons linkse kantje zien. Treurig dat er op die manier politiek bedrijven wordt. Wat blijft er dan nog van over?"

Van den Dool weerspreekt die lezing. "Je doet Veldkamp daarmee tekort. Ik heb Veldkamp de afgelopen maanden gevolgd, hij is intensief betrokken geweest bij dit dossier. Ik heb hem zien veranderen, hij vindt oprecht dat het nu anders moest. Hij is ambassadeur geweest in Israël en stond zeker niet bekend als iemand die altijd op het land ageerde. Hij zei vooral: we moeten op ze inpraten, kijken of we achter de schermen iets kunnen bereiken. En nu denkt hij, net als heel veel mensen, dat er meer nodig is."

Volgens Van den Dool was het dan ook alleszins Veldkamps intentie om deze week aan te blijven als minister. "Ik denk dat hij principieel gewoon een point of no return had bereikt."

"Bovendien: NSC stond er al zo slecht voor in de peilingen dat er voor hem en zijn partij niks meer te verliezen was", aldus Van den Dool. De partij schommelt in de peilingen momenteel tussen nul zetels en één zetels, terwijl ze bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 met fractievoorzitter Pieter Omtzigt twintig zetels binnenhaalden. "Ze hoeven zich nauwelijks te richten op hun verkiezingsstrategie, want op dit moment kan het eigenlijk niet slechter worden. Alleen maar beter."

De vrijgekomen ministersposten worden voorlopig waargenomen door VVD- en BBB-ministers. Zo neemt Ruben Brekelmans tijdelijk Buitenlandse Zaken over, David van Weel Binnenlandse Zaken en Mona Keijzer Sociale Zaken. Later zal een definitieve herverdeling volgen.